این کوه سر فراز همواره برای ایرانیان نماد شکوه و عظمت بوده و از دیرباز بر ادبیات و فرهنگ ایرانیان نقش تأثیرگذاری داشته است. کوه دماوند از سطح دریا ۵۶۱۰ متر ارتفاع دارد که مسیرهای آن از چهار جبهه اصلی توسط کوهنوردان صعود شده است.
نحوه نامگذاری بلندترین کوه ایران
این قله به دو صورت دماوند و دنباوند ثبت شده اما بعضاً میشنوید که با اسمهای کاملاً متفاوتی مثل بیکنی و جبل لاجورد نیز آن را میشناسند. اما دلیل نامگذاری دماوند در فرهنگ معین این چنین ذکر شده که دماوند از دو بخش دم(دمه، بخار) و آوند تشکیل شده است. پس معنای لغوی دماوند دارای دمه، دود و بخار تلقی میشود که به آتشفشانی بودن این قله اشاره دارد.
کوه دماوند در ادبیات پارسی
از ارزش کوه دماوند در نزد ایرانیان بیخبر نیستید اما باید بدانید قدمت این اعتبار بیشتر از آنی است که فکر میکنید. به طوری که بسیاری زبان شناسان معتقدند کوه هوابرزئیتی Havabarzaiti که از آن در اوستا نام برده شده در واقع کوه دماوند است که همیشه به مقدس بودن آن اشاره میشد.
البته این یک گمان است و هنوز جایی به ثبت نرسیده اما در شاهنامه میبینید که به وضوح درباره کوه دماوند صحبت شده و شکوه آن را به نمایش گذاشته میشود به طوری که بنا بر روایت کاوه آهنگر بعد از شورش علیه ضحاک به کمک فریدون، شاه ماردوش را در این کوه به زنجیر کشید. یا شعرای بزرگی که برای این کوه پرشکوه ایرانی شعر سرودند از جمله ملکالشعرای بهار با شعر « ای کوه سپید پای در بند، ای گنبد گیتی، ای دماوند» که نشان از عظمت این قله زیبا میباشد.
روز ملی دماوند
روز ۱۳ تیر مصادف با روز جشن تیرگان را روز ملی دماوند نامگذاری کردند. کوهنوردان و دوست داران دماوند این جشن را هر ساله در دامنههای بلندترین قله ایران برگذار میکنند. علت اصلی انتخاب این روز این است که جشن تیرگان در دهم تیر ماه باستانی قرار دارد که یادبودی از پیروزی فریدون شاه و کاوه آهنگر بر ضحاک ماردوش محسوب میشود و مردم این روز را روز ملی دماوند نامیدند.
اهمیت این کوه باشکوه به حدی است که عکس آن در طی سالهای گذشته همیشه پشت اسکناسها چاپ میشد. تا در سال ۱۳۸۷ که به عنوان اولین اثر میراث طبیعی کشور در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ارتفاع بزرگترین قله ایران
حتماً ارتفاع مرتفعترین قله ایران را از کتابهای دوران مدرسه به یاد میآورید. البته منابع مختلف ارتفاعهای متفاوتی از کوه دماوند را به ثبت رساندند؛ اما به نقل از درگاه ملی ایران ارتفاع این قله ۵۶۱۰ متر است. اما منبعهایی چون پایگاه دادههای علوم زمین ایران و وبگاه رصدخانه زمین ناسا این ارتفاع را ۵۶۷۰ و ۵۶۷۱ در نظر گرفتند. با این وجود، دماوند رتبه دوازدهم را در بین بلندترین قلههای دنیا از نظر ارتفاع قرار دارد.
مسیرهای دسترسی به مرتفع ترین کوه ایران
همانطور که پیشتر گفتیم از ورامین، قم و تهران و حتی کناره دریای خزر به این قله سر بلند دید وجود دارد اما برای اینکه به این قله برسید باید به شهرستان دماوند سفر کنید. مسیرهای اصلی صعود به این قله در چهار جبهه تقسیمبندی میشود. رایجترین مسیر صعود به قله جبهه جنوبی کوه دماوند است که از سمت جنوب شرقی آن آغاز میشود. در این مسیر آبشار یخی بنام را مشاهده میکنید.
البته امروزه اغلب مسیرها دارای جانپناه هستند که حتی امکان شبمانی را نیز برای شما فراهم است و میتوانید برای صعود راهنمایی بگیرید.
شرایط آب و هوایی منطقه دماوند
دمای محیط در این منطقه از کمترین ۶۰- تا بیشترین ۲- متغیر است و بسته به آب و هوا و فصل در این بازه قرار میگیرد. بارش در این منطقه معمولاً فقط به صورت برف است و میانگین بارندگی ۱۴۰۰ میلی متر در سال محاسبه شده است.
باید بدانید که سرعت باد و طوفان در دماوند حدود ۱۵۰ کیلومتر بر ساعت است که در کوهپایه تا ۷۰ کیلومتر بر ساعت کاهش پیدا می کند. مسیر باد معمولاً از غرب به شمال غربی میوزد. البته جا دارد اشاره کنیم که فشار هوا در این منطقه نصف فشار دریاست.
بهترین زمان صعود به بلندترین قله ایران
از فروردین تا اواخر اردیبهشت باید قید صعود را بزنید! در این دوران هوای این منطقه به شدت طوفانی به همراه بارش برف میباشد که برای صعود بسیار خطرناک است. میتوانیم بگوئیم بهترین زمان صعود به قله از اواسط خرداد تا اواسط تیر است. در این تایم نه تنها ثبات هوا بهتر است بلکه منطقه سرسبز تر شده و چشم اندازهای زیباتری میبینید.
از اواخر نیر تا اوایل مهر بارشهای برف اندک است و باعث میشود یخچالها به تثبیت برسند در نتیجه کمبود آب در این تایم از سال آغاز میشود تا در مهر ماه تا اواخر اسفند که هوا به شدت ناپایدار و طوفانی است و حجم سنگین برف در دامنه ها به چشم میخورد. در این زمان است که هیچ آبی در منطقه یافت نمیشود.
پوشش گیاهی قله دماوند
تا اسم پوشش گیاهی دماوند را میشنوید قطعاً دشتهای شقایق به ذهنتان میرسد که در زیبایی نظیر ندارند. این لالههای قرمز در تیر ماه از ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری به چشم میخورد. این پوشش گیاهی مختص به جبهه جنوبی و جنوب غربی قرار دارد که نمونهی کم نظیری در دنیاست و با نام شقایق لار و رینه در کتابهای معتبر گیاهشناسی به ثبت رسیده است.
البته دماوند پوشش گیاهی منحصر به فرد و متنوعی دارد به طوری که برای نامگذاری آنها از نام دماوند نیز استفاده کردند. از جمله این گیاهان میتوانیم به کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگولهای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی اشاره کنیم. برخی از این گیاهان فقط در ارتفاعات خاصی رشد میکنند.
اما عمده پوشش گیاهی دامنههای قله دماوند شامل گیاهانی چون بومادران، ماشک، کتانی، ریش قوش، پیرگیاه و فراموشم نکن، بوتههای خاردارو گونههای هزار خار (مانند گون) میشود. خشخاش، شکر تیغال، سنبله ارغوانی، نسترن وحشی، رز گردآلود، علف صورتی و چمن آراراتی دیگر پوشش گیاهی دامنههای قله تا ارتفاعات بالاتر است که امروزه آسیبهایی جدی دیدند و نیاز به محافظت بیشتری دارند.
برخی دیگر از گونههای گیاهای دماوند عبارتند از:
کاج آلپ، اسپرس کوهی نیمه کروی، گون، یاسمن صخرهای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوتهای، گالش انگور، تیره گل، قفقازی، گز، علف بره، چمن گندمی آسیای مرکزی، جاروی علفی بامی، علف قرمز، جو چمنزار، ملیکای بی زبانک، چاودار هراتی، شبه یولاف شکننده، ریش سنبل، خشخاش طناز و شکرتیغال مشهدی، چون جاشیر، سریش و در جاهای مرطوب زبان طلا، پیرسنبل، قدومهٔ پرشاخه، جعفری فرنگی معطر، بادرنجبویهٔ دنایی، خاکشیر تلخ کوتوله، گل بیمرگ طلایی، پنجه برگ نقره گون، آزاد بری، پنجه برگ همدانی، دنایی و مینای پرکپهٔ برگ نقرهای.
گونه جانوری در کوه دماوند
این منطقه به دلیل موقعیت ویژگی خاصی که دارد انواع مختلفی از گونههای جانوری را در خود جای داده است زیرا مرتفعترین قله ایران از شمال به جنگل و از جنوب به مرزهای کویر میرسد. از جمله این حیوانات باید به حیوانات شکارچی چون روباه، شغال، سگ و گرگ اشاره کنیم که پیرامون کوه دماوند و تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری حضور دارند. اما خرسها از ارتفاعات دوری میکنند و در مناطق غربی و شمالی بیشتر دیده میشوند.
جانوران گیاهخواری چون میش و آهو نیز در این ناحیه دیده میشود یا حیواناتی چون گراز و خرگوش که در دشتهای کوهپایهای بیشتر دیده میشوند.
پرندگان این منطقه نیز به دو دسته تقسیم میشوند. اجازه بدهید با معرفی پرندگان شکارچی شروع کنیم که عقاب پر شکوه دماوند را اول از همه نام ببریم. شاید اگر به کوه دماوند رفته باشید صدای جذاب و فوقالعاده آن را شنیده باشید. از دیگر پرندگان شکارچی باید به حضور جغد و خفاش اشاره کنیم. البته پرندگانی چون تیهو، کبک، سینه سیاه و طوطی دارکوب را بیشتر مشاهده میکنید.
خزندهها معمولاً در ارتفاعات بالای این قله دیده نمیشوند و بیشتر گزندههای این منطقه نیش مهلکی ندارند با این وجود باید به وجود ۵ نوع مار و انواع عقرب،بزمجه، خانواده موش کور و گورکن در آن اشاره کرد.
کوهنوردی در بلندترین کوه ایران
این کوهنوردی قدمتی دیرینه دارد! اما ممکن است در زمانهای قدیم افراد زیادی پا بر قله دماوند گذاشته باشند اما آن را جایی به ثبت نرساندند. اما نشانههایی از حضور افراد در نقلهقولها نمایان میشود. برای مثال از چاه گوگردی که بر سر قله دماوند قرار دارد داستانهایی گفته شد یا در راستای تعریفهای افراد محلی که میگفتند ۵ روز و ۵ شب برای صعود به دماوند زمان نیاز است.
شاید فراموش کرده باشید اما باید به شما یادآور شویم که دماوند کوه بنامی در سطح بینالمللی محسوب میشود و یکی از دلایل بازدید افراد خارجی از ایران بوده و هست! در واقع اروپاییان در سال ۱۸۳۷ موفق به صعود قله دماوند شدند که توسط تیلر تامسن صورت پذیرفته است در حالی که اولین صعود مستند ایرانیان به این قله به سال ۱۸۵۷ باز می گردد.
صعود به مرتفعترین کوه ایران
لطفاً صعود به قله دماوند را دست کم نگیرید! این صعود اصلاً هم آسان نیست و نیاز به تمرین و آموزش بسیار دارد. بعد از آموزش حرفهای، شما نیاز به تجهیزات کوهنوردی مناسب دارید. وسایل کوهنوردی مثل کفش کوهنوردی، کوله پشتی، پوشاک کوهنوردی و … از ضروریات این راه است. چه بسا پس از این مراحل باید نحوهی صحیح استفاده از این تجهیزات را نیز بلد باشد. در غیر این صورت نمیتواند از امکانات این لوازم استفاده کند. تصور کنید تا وقتی کوله چینی را ندانید کوله پشتی به چه کارتان می آید؟
با توجه به ارتفاع بالای کوه دماوند اگر اطلاعات کافی در خصوص آن نداشته باشید ممکن است دچار ارتفاع زدگی شوید. مسأله هم هوایی را حتماً رعایت کنید، زیرا در غیر این صورت ممکن است دچار ارتفاع زدگی شوید که مسألهای جدی و خطرناک است و علائم آن شامل حالت تهوع، سر درد، ضغف و عدم قابلیت تنفس است. در این شرایط کوهنورد باید به سرعت ارتفاع کم کند و به آن امداد رسانی شود.
مسیرهای اصلی صعود به قله دماوند
لطفاً این هشدار پشت گوشتان باشد! صعود به دماوند در حد کوهنوردان آماتور نیست. طبق نظر فدراسیون کوه نوردی ایران صعود به قله دماوند به در حکم کسب مدال برنز مسابقات کشوری کوه نوردی است. برای صعود به قله دماوند مسیرهای زیادی وجود دارد که شناختهشدهترین آنها این جبههها هستند:
جبهه شمال شرقی
جبهه شمال شرقی را طولانیترین مسیر صعود به دماوند میدانند!
برای رسیدن به قله دماوند از این مسیر از دو روستای متفاوت میتوان اقدام کرد که هر دو مسیر در یک نقطه به هم میرسند. این دو روستا گزنه (گزانه) و دیگری، روستای ناندل است که هر دو این مسیر در پناهگاه تخت سلیمان به یکدیگر اتصال پیدا میکنند. یالهای مسیر شمال شرقی شامل یال یخار، ملار، داغ و تخت فریدون است و میدانید که یخچال یخار نیز در این مسیر واقع شده است.
جبهه شمالی
مسیر این جبهه از میان دو یخچال سیوله و دوبی سل عبور می کند. برای شروع صعود به قله دماوند از مسیر جبهه شمالی باید به روستای ناندل سفر کنید. این روستا که در شمال قله دماوند قرار دارد؛ مبدأ یکسانی برای مسیر شمالی یا شمال شرقی محسوب میشود. توجه داشته باشید ابتدای این مسیر ها از دشت چم بن شروع میشود.
البته بسیاری از کوهنوردان مسیر جبهه شمالی را سختترین مسیر صعود دماوند میدانند. شاید عدم دسترسی به آب آشامیدنی است که این مسیر را تا این حد طاقت فرسا میکند. شما برای دسترسی به آب باید برف را ذوب کنید یا از پایین با خود آب آشامیدنی حمل کنید تا با مشکل کمبود آن مواجه نشوید!
جبهه غربی
جبهه غربی در مسیر پناهگاه سیمرغ قرار دارد. برای شروع صعود باید به روستای پلور برسید. مسیر صعود به قله از جبهه غربی از دشت لار آغاز میشود و با ماشینهای آفرود، از مسیر غربی به کمپ اصلی میرسید. در ادامه به پناهگاه سیمرغ میرسید. در آنجا آب آشامیدنی وجود دارد اما یکی از معضلات مسیر شیب تند آن است.
جبهه جنوبی
قدیمیترین، مرسومترین و راحتترین مسیر صعود به قله دماوند است. این جبهه از سمت جنوب شرقی کوه با پناهگاهی که به نام بارگاه سوم شناخته میشود. این مسیر از پلور شروع میشود و میتوانید با ماشینهای آفرود به کمپ اصلی گوسفند سرا برسید. در آنجا باربرانی با قاطر حضور دارند که میتوانید لوازمتان را به آنها تحویل دهید و در کمپ بعدی که همان پناهگاه بارگاه سوم است آنها را تحویل بگیرید.
آسان ترین و سخت ترین مسیرهای صعود به قله دماوند
آسانترین مسیر متعلق به جبهه جنوبی و سختترین مسیر جبهه شمالی است. این جبههها و مسیر شمال شرقی در نزدیکی روستا قرار دارند. فراموش نکنید اگر قصد تماشای مرتفعترین آبشار خاور میانه از سطح دریا را دارید باید مسیر جنوبی را انتخاب کنید.
پناهگاههای کوه دماوند در یک نگاه
در نقشه راهنمای صعود به قلههای البرز مرکزی پناهگاههایی به شرح زیر مشخص شدهاست:
- ارتفاع ۲۹۵۰ متری کوهپایه به عنوان پناهگاه گوسفندسرا (کمپ اصلی)
- ارتفاع ۴۱۵۰ متری یال جنوبی به عنوان بارگاه سوم
- ارتفاع ۴۱۵۰ متری یال غربی به عنوان پناهگاه سیمرغ
- ارتفاع ۴۳۶۰ متر یال شمال شرقی به عنوان پناهگاه تخت فریدون
- ارتفاع ۴۰۰۰ متری جبهه شمالی به عنوان جانپناه فلزی
معرفی تمام یخچالهای بلندترین قله ایران
کوه دماوند به دلیل ارتفاع بالایی که دارد حتی در گرم ترین روز های سال نیز هوای سرد با وزش باد و حتی بارش برف دارد به همین دلیل است که یخچالهای بزرگترین قله ایران همیشگی شده است. عبور از این یخچالها نیاز به تجهیزات کامل، آموزش و مهارت دارد و نداشتن هر یک از این گزینهها ممکن است به حادثههای جبران ناپذیری ختم شود.
- یخچال سیوله (جبهه شمالی)
- یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)
- یخچال عروسکها (جبهه شمالی)
- یخچال دره یخار (شمال شرقی)
- یخچال خورتاب سر (جبهه شمالی)
- یخچال شمال غربی
- یخچال غربی
مرتفعترین آبشار خاور میانه از سطح دریا
یک آبشار یخ زده به ارتفاع ۷ متر و قطر ۳ متر در جبهه جنوبی کوه دماوند قرار دارد. این آبشار یخی به دلیل سرمای محلی که در آن قرار گرفته هیچگاه آب نمیشود. مگر در روزهای تابستان که دما برای یک ساعت به بالای صفر میرسد و کمی آب جاری میشود. اما در بعد از ظهر که هوا دوباره به زیر صفر برسد؛ یخ ذوب شده دوباره منجمد میشود. بدین ترتیب مرتفعترین آبشار خاور میانه از سطح دریا همیشه یخزده باقی میماند. این آبشار در ارتفاع حدود ۵۱۰۰ متری واقع شده است.
۵ رودخانه پیرامون قله دماوند
- رودخانهی تینه در شمال
۲.رودخانهی هراز در جنوب و شرق
- رودخانهی لار در غرب
۴.رودخانهی لار و دیوآسیاب در غرب
۵.رود پنج او (پنج آب) در شرق دماوندکوه
قله آتشفشانی دماوند، از شایعه تا احساس واقعی خطر
در سالهای اخیر گاهاً از گوشه و کنار میشنیدید که آتشفشان کوه دماوند شروع به فعالیت خواهد کرد. اما حقیقت این امر هنوز ثابت نشده است. در واقع کوه دماوند یک آتشفشان نیمه فعال میباشد که بنا بر شواهد علمی در دوران هولوسین، که دوره چهارم زمین شناسی بوده، شکل گرفته است و در حاضر فعالیتی ندارد و به اصطلاح خفته است.
در دامنههای جنوبی کوه دماوند تپههای گوگردی فعالی وجود دارد که توصیه میکنیم زمان عبور از کنار آنها از ماسک استفاده کنید و از استشمام بوی سمی گوگرد جلوگیری کنید.
محافظت از این سرمایه ملی
امروزه عوامل زیادی ارزش این سرمایه گهربار ملی را تهدید میکنند. استفاده بیش از حد و بهرهبرداری از منابع طبیعی این منطقه موجب تخریب و بروز آسیبهای جدی به آن شده است. دشت لار و دامنههای جنوبی دماوند که بازدید از آنها برای عموم آزاد است دچار تخریب شده به نحوی که نگران هستیم اگر پیگیری نشود به تخریب منابع طبیعی این ناحیه ختم شود.
به طوری که دشتهای شقایق دماوند که در سطح بینالمللی شناخته شده است به دلیل بازدیدکنندگان ناآگاه چیده شده و از بین میروند. این رویه میتواند موجب انقراض این گلهای زیبا شود.
- شما برای این سرمایه با ارزش ملی تا چه اندازه دلسوزی میکنید؟
- آیا برای محافظت از آن قدمی برداشتید؟
اگر رویای صعود به مرتفعترین قله ایران را در ذهنتان دارید؛ از همین لحظه شروع کنید و از همه دعوت کنید توجه بیشتری به این کوه پر شکوه نشان دهند تا زیباییهای آن برای شما و آیندگان باقی بماند.
منبع :
تعداد بازدید:232