معنای تنگی نفس چیست؟
احساس ناتوانی در نفس کشیدن یا همان دم و بازدم سخت! این احساس را در علم پزشکی تنگی نفس یا دیس پنه می گویند. در این شرایط ممکن است سریع (نفس نفس زدن) یا سنگینتر از حالت عادی تنفس کنید. فراموش نکنید که همهی افراد، حتی اگر کاملاً سالم باشند؛ در هنگام فعالیت بیش از حد توانشان، دچار تنگی نفس فعالیتی میشوند. پس اگر اولین بار است که مشغول به کوهنوردی هستید یا بعد از مدتهای طولانی، شروعی مجدد داشتید و در طول فعالیتتان دچار نفس تنگی شدید، آن را به منزلهی بیماری محسوب نکنید.
علت نفس تنگی در کوهستان چیست؟
فشار هوای اطراف شما را فشار بارومتریک مینامند. وقتی به ارتفاعات بیشتری میروید، این فشار کاهش مییابد، در نتیجه اکسیژن کمتری در دسترس قرار میگیرد. به صورتی که در مقایسه با سطح دریا بیش از یک سوم اکسیژن کمتری در هر تنفس دارید. این کمبود اکسیژن یا هیپوکسی موجب سندروم بیماری ارتفاع میشود. هرچه سریعتر به یک ارتفاع بلند صعود کنید، احتمال مبتلا شدن به ارتفاع زدگی نیز بیشتر میشود.
به دلیل عدم حضور اکسیژن کافی، بدن شما مجبور میشود نفس های بیشتری بکشد تا همان مقدار مولکول ضروری را بدست بیاورد. این امر منجر به تنگی نفس، سرگیجه و خستگی میشود که نشان دهنده بیماری ارتفاع است. در این شرایط احساس می کنید که نفستان بالا نمیآید یا هوای کافی به ریه نمیرسد، نمی توانید نفس عمیق بکشید و در قفسهی سینهی خود احساس فشار یا گُر گرفتگی دارید. فراموش نکنید در صورت عدم توجه به نشانهها، ارتفاع زدگی میتواند به یک فوریت پزشکی تبدیل شود.
ارتفاع زدگی و بیماری حاد کوهستان کی اتفاق میافتد؟
فشار هوا برای اکثر مردم تا ارتفاعات ۲۵۰۰ متر که فشار بارومتری معادل فشار کابینهای هواپیما را داراست، همچنان مناسب است و در حالت نرمال سپری میشود. با این حال، حتی در ارتفاع حدود ۱۵۰۰ متر از سطح دریا نیز ممکن است در هنگام ورزش علائمی چون احساس نیاز بیشتری به تنفس نسبت به حالت طبیعی داشته باشید یا دید در شبتان مختل شود. اما بالای ۲۵۰۰ متر، علائم ارتفاع زدگی قابل توجهتر خودشان را نمایان میکنند.
چه افرادی بیشتر در خطر ارتفاع زدگی هستند؟
اثرات بیماری ارتفاع در افراد، با یکدیگر بسیار متفاوت است. اما به طور کلی، خطر ارتفاع ردگی با موارد زیر افزایش مییابد:
- سابقه بیماری ارتفاع و تجربهی آن در سفرهای قبلی
- زندگی روزمره در نزدیکی سطح دریا
- صعود با سرعت بالا
- خوابیدن در ارتفاع خیلی زیاد
- عدم سازگاری بدن با ارتفاع
- مشکلات پزشکی(قلب، ریه، عصبی و…)
- استفاده از الکل
فراموش نکنید که سن، جنسیت، ورزشکار بودن شما یا داشتن آمادگی جسمانی هیچگونه تضمینی در برابر محافظت از بیماریهای ارتفاعی ندارد و همچنین، اختلالات مانند آسم، فشار خون بالا، دیابت، بیماری عروق کرونر (خونرسانی به قلب) و بیماریهای ریوی از گزینههای خطرناک بیماری ارتفاع نیستند، اما کمبود اکسیژن ممکن است بر این اختلالات تأثیر منفی بگذارد. پس قبل از صعود حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
افرادی که تحت عمل لیزیک قرار گرفتند، ممکن است در ارتفاعات بیش از ۵۰۰۰ متر اختلالات بینایی قابل توجهی پیدا کنند. البته این علائم پس از فرود به سرعت از بین میروند. به یاد داشته باشید فقط به این دلیل که قبلاً این مسأله را تجربه نکردید، موجب نمیشود در کوهنوردی بعدی نیز به آن مبتلا نشوید. پس همیشه جوانب احتیاط را رعایت کنید.
بیماری ارتفاع با چه علائمی ظاهر می شود؟
ارتفاع زدگی ممکن است از علائم خفیف شروع شود و به یک فوریت پزشکی بدل شود. پس قبل از سفر به ارتفاع بالاتر، حتماً این علائم را بدانید تا کمک کند بیماری ارتفاع را قبل از خطرناک شدن شناسایی کنید.
بدن ما در ارتفاعات بالا شروع به تغییراتی میکند تا ما را با شرایط سازگار کند؛ با این حال ممکن است علائمی را تجربه کنید و با اینکه جای نگرانی ندارد اما احتمال دارد بسیار آزار دهنده باشند که شامل تنفس سریع (اما همچنان راحت و بدون سختی)، تنگی نفس به دلیل فعالیت شدید، مکثهای کوتاه مدت تنفس هنگام خواب و تکرر ادرار هستند که دو علامت اخیر ناشی از تغییرات در مغز و کلیهها به علت سطح پایین دی اکسید کربن میباشد و علائم جدیتر به دلیل کمبود اکسیژن خون و سیستم گردش خون در این شرایط است.
کوهنوردان نیز میتوانند با ارتفاع زیاد به تدریج سازگار شوند که به محض ورود کوهنوردان آغاز میشود که با تغییر تنفس متوجه آن میشوند به صورتی که نفسها عمیقتر شده و سرعت تنفس نیز بیشتر میشود. همچنین ممکن است متوجه سریعتر شدن ضربان قلب خود شوند. این سازگاریها توسط بدن انجام میشود تا اکسیژن رسانی به اندامها افزایش یابد. توصیه میکنیم نسبت به علائم اولیه بیماری ارتفاع، شناخت کافی پیدا کنید تا آن را سریعاً تشخیص دهید. فراموش نکنید که بیتوجهی به این علائم، میتواند زندگیتان را تهدید کنند:
- احساس مریض بودن
- خستگی و ضعف
- از دست دادن اشتها
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریعتر
- نبض سریع مداوم
- سردرد (دردی که با مسکن بهبود پیدا نمی کند)
- سرگیجه
- سبکی سر
- گیجی
- بیخوابی
- حالت تهوع
- کاهش اشتها
- تورم اندامها (ورم دست، پا و صورت)
- کناره گیری اجتماعی
- استفراغ
- احساس سوزن و سوزن شدن در اندامها
حتی در بعضی موارد دل آشوبگی نیز دیده میشود. این علائم معمولاً در شب به اوج خود میرسد. هر زمان که علائمی از بیماری ارتفاع را مشاهده کردید؛ باید صعود را متوقف کرده و در اسرع وقت به سمت ارتفاع کمتری حرکت کنید، حتی اگر نیمه شب باشد! این علائم هنگامی که به ارتفاع کمتری میرسید خود به خود از بین میروند و بلافاصله احساس بهبودی در ارتفاع زدگی پیدا میکنید؛ اما در صورت ادامهی علائم، حتماً کمک پزشکی بگیرید.
بیماری ارتفاع میتواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین به صدای بدن خود گوش کنید و به آن توجه داشته باشید. اگر سر درد تنها علامت شماست؛ کوهنوردی را متوقف کنید، یک مسکن بخورید و بیش از حد نگران نشوید.
چگونه از بیماری ارتفاع جلوگیری کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری ارتفاع، کوهنوردی آرام به ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر است. زیرا معمولاً چند روز طول میکشد تا بدن شما به تغییر ارتفاع عادت کند.
بهتر است چند روز را در صعود ۳۰۰۰ متر صبر کنید و ارتفاع بالاتر را بسیار آهسته صعود کنید. به گونهای که ارتفاعی که در آن میخوابید را بیشتر از ۳۰۰ متر تا ۵۰۰ متر در یک شب افزایش ندهید. پس از چند روز ، با ارتفاع جدید سازگار میشوید و بدن شما تولید گلبولهای قرمز خون را افزایش میدهد، بنابراین میتواند اکسیژن بیشتری را منتقل کند.
موثر ترین راه پیشگیری: هم هوایی
هرگاه فرد برای مدتی در ارتفاع اقامت کند، به تدریج با فشار اکسیژن پائین سازش پیدا میکند، یا به عبارت دیگر آکلیماتیزه یا هم هوا میشود. انجام این کار قبل از رفتن به مناطق مرتفع، باعث آماده سازی بدن کوهنورد برای تحمل هیپوکسی خواهد شد. پس برای هم هوایی مؤثرتر، انجام ورزشهای منظم از چند ماه قبل توصیه میشود.
اگر هرگونه بیماری زمینهای دارید باید آن را کنترل و درمان کنید تا در ارتفاعات با مشکل رو به رو نشوید؛ حتی اضافه وزن! به یاد داشته باشید که هرچه صعود آرامتری داشته باشید، شانس هم هوایی و تطابق با هیپوکسی برایتان بیشتر میشود. اگر اطلاعات بیشتری در این زمینه نیاز داشتید، حتماً بلاگ هم هوایی را مشاهده کنید.
شاید برایتان عجیب به نظر برسد؛ اما یكی از بهترین تمرینهای برای کنترل حجم اکسیژن مصرفی در ارتفاعات، كوه پیمایی در سطح دریا بر روی شیبهایی تا حدود ۳۰ درجه با سرعت ۵ كیلومتر در ساعت، با به همراه داشتن باری نزدیك به ۱۵ كیلوگرم است که با توان بدنی کمتر یا بیشتر تا پیدا کردن آمادگی جسمانی کامل این شرایط قابل تغییر است.
تمرینها مستقیماً حجم اكسیژن مصرفی را افزایش میدهند، به شكلی كه شرایط بهتری در فعالیتهای سخت در ارتفاعات برایتان به وجود میآورد. تمرینات هوازی را برای پیدا کردن آمادگی جسمانی فراموش نکنید!
همنوردان عزیزی که در سطح دریا زندگی می کنند (در استانهای جنوبی یا شمالی) و یا همنوردانی که قبل از صعود به کوهستان در ارتفاع پایین یا سطح دریا بودند؛ دقت داشته باشند که برای صعود به قلههای بلند نیاز به هم هوایی بیشتری از کسانی دارند که در استانهای مرتفعتر زندگی میکنند.
هیدراتاسیون: آب بنوشید!
بزرگترین کاری که میتوانید برای جلوگیری از بیماری ارتفاع انجام دهید، هیدراته ماندن بدنتان است. ممکن است آنچه فکر میکردید علائم ارتفاع زدگی است تنها کمبود آب بدن باشد که ناشی از میزان بخار آب از دست رفته از ریهها در ارتفاعات است.
حتی قبل از عزیمت به کوهنوردی، نوشیدن آب بیشتر از حد معمول را شروع کنید. برای چندین روز قبل از برنامه، آب زیادی در روزمره مصرف کنید. هنگام کوهنوردی نیز یک بطری آب همراه داشته باشید و از آن غالباً در طول روز بنوشید.
در هر حال کم آب شدن بدن در کوهستان جالب نیست چرا که علائمی مشابه با ارتفاع زدگی (سردرد و تهوع) برای کوهنورد ایجاد میکند. اما توجه داشته باشید که فرد به هیچ وجه نباید با تصور جلوگیری از ارتفاع زدگی یا نوشیدن مایعات بیش از اندازه، باعث کاهش سطح سدیم (Hypernatremia) در بدن خود شود، زیرا کاهش شدید سدیم ممکن است به تغییرات وضعیت ذهنی منجر شود.
تغذیه: وعدههای غذایی کوچک، اما به تکرار بخورید!
بدن شما حداکثر عملکرد خود را انجام میدهد تا با وجود کمبود اکسیژن مشغول به کوهنوردی شوید. بنابراین با خوردن وعدههای غذایی بزرگ و غذاهایی مانند گوشتهای قرمز چرب و لبنیاتکه هضم بسیار سختی دارند، کار بیشتری برایش اضافه نکنید. برای کمک به حفظ رطوبت بدن خود از مواد غذایی حاوی مقدار زیادی آب استفاده کنید. میوههای تازه و سبزیجات غیر نشاستهای دارای درصد زیادی آب هستند و به شما کمک میکنند تا در ارتفاعات هیدراته باشید.
کربوهیدراتهایی که به راحتی هضم میشوند مانند نان، ماکارونی، کینوا و غذاهای گیاهی غنی از آهن مانند سویا، عدس، اسفناج و لوبیا به خوبی برای مقابله با اثرات تنظیم ارتفاع بسیار مفید واقع میشوند. وقتی در ارتفاع بالاتری هستید، به کالری بیشتری احتیاج دارید. بنابراین میان وعدههایی از کربوهیدرات و مواد قندی مانند خرما، میوه های خشک، شربت عسل، شکلات، سیب زمینی، کاکائو و …. با خود به همراه داشته باشید.
ریکاوری: خواب کافی داشته باشید!
در طول خواب، بدن شما گلبولهای قرمز بیشتری تولید میکند که اکسیژن بیشتری را به بدن منتقل کنند. پس اهمیت آن را فراموش نکنید!
تمرین: راحت باشید و به آرامی صعود کنید.
در ارتفاعات، ریهها و قلب شما بیشتر کار میکنند تا کمبود اکسیژن هوا را جبران کنند. در ابتدا، بدن شما برای دریافت مقدار اکسیژن مورد نیاز به مشکل خواهد خورد و این مسأله به عملکرد طبیعی شما آسیب میزند. آنچه در ارتفاع سطح دریا تمرین میکردید را نمیتوانید در ارتفاعات بالا عملی کنید و عملکرد شما در ارتفاعهای مختلف متفاوت است.
پس لطفاً به خودتان سخت نگیرید و با آرامش و آرام به فعالیتتان بپردازید. با سرعتی که برای شما راحت است صعود کنید. سعی نکنید خیلی سریع پیش بروید و یا به تمریناتی که برای بدنتان خیلی شدید است، بپردازید.
ممنوعیات: از مصرف الکل، کافئین و سیگار اجتناب کنید!
چند روز اول برای تنظیم بدن در ارتفاع، میزان الکل و کافئین مصرفی را قطع کنید، زیرا احتمال کمبود آب بدن را افزایش میدهد. یک نوشیدنی الکلی در ارتفاع همان تأثیر دو نوشیدنی در سطح دریا را دارد. قهوه، چای، نوشابه، نوشیدنیهای شیرین و حتی آب میتواند مایعات را از بدن شما شسته و باعث کم آبی بدن شود. آب بهترین مایع هیدراتاسیون موجود است. الکل، سیگار و داروهایی مانند قرصهای خوابآور می توانند علائم بیماری ارتفاع را بدتر کنند.
یک راه نجات : تمرین تکنیک های تنفس!
تنفس اصلیترین کاری است که ما به عنوان یک موجود زنده انجام میدهیم. اکثر مردم به نفس کشیدن خود توجهی ندارند و این کار را اتوماتیک انجام میدهند؛ در حالی که برای کوهنوردانی که قصد صعود دارند، این امر حیاتی موجب بازدید مجدد از زندگی میشود!
شما میخواهید نفس خود را عمیق کرده و بازدم را تا حد ممکن طولانی کنید. با انبساط معده، نفسهای عمیق و آهسته بکشید و از طریق بینی بازدم کنید. یادگیری تکنیکهای تنفسی مناسب به شما کمک می کند تا با سرمای شدید کوهستان کنار بیایید و به شما امکان می دهد از هوای کم فشار در ارتفاعات بالاتر نهایت استفاده را ببرید. انجام چندین نوع تمرین تنفسی، ریه های شما را آموزش می دهد تا از اکسیژن محدود در ارتفاعات بیشترین بهره را ببرند و بدن شما را بهتر آماده میکند تا با اثرات جانبی مصرف اکسیژن کمتری کنار بیاید.
یک پدیده رایج برای بسیاری از ورزشکاران، احساس کمبود نفس شدید هنگام اولین صعودشان است. بسیاری تصور میکنند که این اتفاق به آن معناست که آن ها از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار نیستند و باید بیشتر تمرین کنند. با این وجود، ممکن است این مشکل به جای مشکل تناسب اندام، نشاندهندهی یک مشکل جدی باشد.
وقتی تنفس دچار سختی و بینظمی میشود، عملکرد قلب و عروق توسط بدن مختل میشود که جریان خون به اندامها را محدود می کند. این به نوبه خود باعث می شود تا انرژی و تلاش بیشتری برای همان عملکرد نیاز داشته باشید.
تمرین تنفس شکمی، همان گزینه ی تنفس درست در ارتفاعات است که به شما کمک می کند تا از تمام ظرفیت ریه خود استفاده کنید. مانند سایر برنامه های تمرینی، به آرامی شروع کنید تا زمانی که بر آن تسلط پیدا کنید و در نهایت آن را طبیعیتر و با تلاش کمتر انجام دهید. تلاش کنید دم و بازدم را با قدمهایتان همگام کنید.
پس از تسلط بر تنفس شکمی (دیافراگم)، میتوانید با جمع کردن لب ها، مقاومت خود را در بازدم ایجاد کنید و این همان چیزی است که کوهنوردان آن را تنفس مناسب در ارتفاع می نامند و ترکیبی از تنفس لب غنچهای و دیافراگمی (شکمی) است. این یکی از مهمترین تنفسها برای صعود در ارتفاعات است و به مقابله با کاهش فشار جو کمک می کند.
چه زمانی نیاز است با دکتر تماس بگیرید؟
فرد مبتلا به بیماری ارتفاع ممکن است متوجه علائم و بیماری خود نشود یا وخیمتر شدن حالش را حس نکند، پس شما به عنوان یک همراه، مسئولیت مهمی را بر عهده دارید. اگر متوجه نشانهها شدید؛ او را به ارتفاع کمتری منتقل کنید و به محض دسترسی با یک پزشک مشورت کنید. علاوه بر این فقط کافی است که پانصد تا هزار متر ارتفاع کم کنیم تا علائم ارتفاع زدگی حاد برطرف شود و در این شرایط مصدوم اصرار دارد که حالش خوب است و میخواهد مجدد به ارتفاع بالا بازگردد! اما به هیچ عنوان نباید اجازه بازگشت مجدد را به وی داد.
چگونه متوجه شدت گرفتن بیماری ارتفاع شویم؟
- وقتی AMS شدید میشود، اتفاقات قابل توجهی رخ میدهد:
- کوهنوردان به سختی، توانایی ایستایی روی پاهایشان را دارند و نمیتوانند یک خط مستقیم را طی کنند.
- دچار تنگینفسهای شدید میشوند.
- کوهنوردان به تدریج خسته، تنبل یا خوابآلود میگردند.
- علائم دیگر ارتفاع زدگی که قبلاً ذکر شد نیز ممکن است بدتر شوند. (نسخههای شدیدتر از علائم خفیف)
- رنگ پوست به رنگ خاکستری یا آبی تغییر رنگ میدهد یا دچار رنگ پریدگی میشود (سیانوز)
علائم بیشتر ارتفاع زدگی مثل: حالت تهوع، از دست دادن کامل اشتها، سرگیجه یا بی ثباتی، و مشکل در فکر کردن و به یاد آوردن، سرفه های ممتد، تاری دید، توهم بصری (دیدن چیزهایی که واقعی نیستند)، تغییر در توانایی تفکر، تغییر در رفتار طبیعی و حتی کما!
این علائم به این معنی است که بیماری ارتفاع شما پیشرفت کرده است پس در صورت مشاهده هر یک از این موارد، در اسرع وقت به ارتفاع کمتری بروید و به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. ارتفاع زدگی میتواند باعث ایجاد مایعات در ریهها و مغز شود که در صورت عدم درمان به موقع، کشنده است.
باید بدانید که اگر در ارتفاع فعلی خود باقی بمانید و یا بالاتر بروید، علائم بدتر میشوند و بیماری میتواند خطرناک باشد. اما در فرود خود نیز عجله نکنید و با احتیاط به ارتفاعات پایینتر برگردید، زیرا اگر در صورت مشاهده علائم اولیه به سرعت خود را به پایین برسانید ریسک خطر آلکالوز را به دنبال دارد.
شرایط حاد تر بیماری ارتفاع چیست؟
بیماری ارتفاع در موارد شدیدتر، خصوصاً ارتفاعات بالای پنج هزار متر میتواند شما را مستعد اِدِم مغزی (HACE) و یا اِدِم ریوی (HAPE) کند که فوقالعاده خطرناک بوده و با مرگ و میر زیادی نیز همراه است. در بعضی موارد علائم با گذشت زمان شدیدتر میشود و عموماً در نیمه شب مصدوم دچار عوارض این موارد میگردد:
اِدِم مغزی در ارتفاع زیاد (HACE)
همان تورم مغز است که در اثر کمبود اکسیژن ایجاد میشود. علائم HACE عبارتند از:
- سردرد
- ضعف
- احساس مریض بودن
- از دست دادن هماهنگی حرکات (آتاکسی)
- احساس گیجی و خواب آلودگی
- توهم (دیدن و شنیدن چیزهایی که در آنجا نیست)
- بی حالی و کما
فرد مبتلا به HACE اغلب متوجه بیماری خود نخواهد شد. آنها ممکن است اصرار کنند که حالشان خوب است و میخواهند تنها بمانند.
ادم مغزی در ارتفاع زیاد موجب تغییر در تفکر، توهم یا تغییر شخصیت غیرقابل توجیهی می گردد و فرد توانایی راه رفتن در مسیر مستقیم را از دست می دهد. فردی با این علائم باید بلافاصله پایین بیاید و به دنبال مراقبتهای پزشکی باشد. هنگامی که فردی به دلیل ادم مغزی به یک مرکز پزشکی منتقل شد، در بعضی مواقع برای تأیید علت علائم (MRI) انجام می شود تا تورم مغز دیده شود.
آتاکسی در راه رفتن یک علامت هشدار دهنده ی قابل اعتماد است. خونریزی شبکیه ممکن است وجود داشته باشد اما برای تشخیص قطعی، حضورش لازم نیست. HACE اگر به موقع درمان نشود احتمال دارد کما یا مرگ طی چند ساعت در پی داشته باشد.
اِدِم ریوی (HAPE)
ادم ریوی در ارتفاع زیاد، پاسخ ریهها به افزایش ارتفاعات است که میتواند همراه علائم دیگر بیماری ارتفاع، یا بدون آن باشد! غلظت کم اکسیژن میتواند باعث انقباض رگهای خونی در ریهها و در نتیجه موجب نشت مایعات از رگهای خونی به داخل ریهها میشود. مایعات اضافی در ریهها جمع شده و عملکرد طبیعی آنها را مختل میکند. علائم ادم ریوی در ارتفاع زیاد، معمولاً در شب ظاهر میشود و میتواند در هنگام ورزش بدتر شود. فرد بیمار میتواند با پیشرفت HACE درگیر ادم ریوی (HAPE) شود. ولی این عارضه به تنهایی نیز اتفاق میافتد.
علائم ادم ریوی در ارتفاع بالا شامل موارد زیر است:
- احساس تنگی یا پری در قفسه سینه
- خستگی مفرط
- ناتوانی در نفس کشیدن، حتی هنگام استراحت
- لب ها و ناخن های آبی یا خاکستری
- سرفه، که ممکن است مایع کف آلود صورتی ایجاد کند.
- تب (دما بیش از حد طبیعی است اما کمتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت است)
- هنگام نفس کشیدن صداهایی مانند صدای تق تق یا صدای خرخر
خونریزی در شبکیه در ارتفاع زیاد می تواند اتفاق بیفتد اما معمولاً نشانهی قابل توجهی نیست. تاری دید نشانه اصلی خونریزی شبکیه در ارتفاع زیاد است.
تشخیص ادم ریوی در ارتفاع زیاد میتواند در مراحل اولیه دشوار باشد، زیرا ممکن است تنها نشان از خستگی کوهنورد باشد. در ابتدا، بیمار دچار تنگینفس در هنگام ورزش، کاهش تحمل فشار و سرفههای خشک می شود. اما با شدید شدن علائم، تنگی نفس در فعالیت های ساده یا در حالت استراحت نیز گریبان گیر فرد میشود.
خلط صورتی یا خونی و ناراحتی تنفسی از علائم دیر ظهورتری هستند. در معاینه، رنگ آبی روی پوست یا لبها (سیانوز)، تاکی کاردی (تپش قلب)، تاکی پنه (تند نفسی) و تب کم درجه (۵/۳۸ درجه سانتیگراد) شایع است. علائمی که باید نگران کننده باشند شامل مشکل در ورزش، سرفه خشک، ضربان قلب سریع (بیش از ۱۰۰ ضربان در دقیقه) و تنگی نفس در هنگام استراحت هستند.
گوش دادن به ریهها با استتوسکوپ ممکن است با هر بار نفس کشیدن صدای ترک خوردگی را نشان دهد. اگر سطح اکسیژن خون اندازهگیری شود، آن را کمتر از حد انتظارتان نشان میدهد. در اشعه ایکس ممکن است نشانه هایی از پُر شدن مایعات در یک یا چند ناحیه در داخل ریهها دیده شود که ظاهری شبیه به ذات الریه دارد.
HAPE ممکن است به سرعت بدتر شود. کما و مرگ احتمال دارد ظرف چند ساعت اتفاق بیفتد. اگر با کاهش ارتفاع یا استفاده از اکسیژن به موقع درمان نشود، می تواند منجر به مرگ شود.
آلکالوز: آشنایی با آلکالوز تنفسی در ورزش و خصوصأ کوهنوردی
گاهی در کوهنوردی، وقتی که به قله صعود می کنیم دچار علائمی از ارتفاع زدگی نیستیم ولی هنگام فرود و برگشت به ارتفاع پایین، دچار علائمی از سردرد، تهوع، استفراغ، سرگیجه و … میشویم که از علائم شایع ارتفاع زدگی میباشد.
افرادی که کوهنوردی را تازه شروع کرده اند یا در هنگام صعود و یا فرود تنفس خود را صحیح انجام نمیدهند، دیده میشود حتی در ارتفاع زیر ۳۰۰۰ متر دچار سردرد و علائم اولیه میشوند که البته فقط مختص به کوهنوردی نیست و در هر ورزشی با تنفس نادرست و ونتیلاسیون (دم و بازدم) سریع اتفاق میافتد.
تا به حال توجه کرده اید که برخی کوهنوردان بیان میکنند در ارتفاع بالا و روی قله سرحال بودند و هنگام بازگشت به پناهگاه و یا ارتفاع پایین دچار سردرد و تهوع شدند که کاملاً با حالت و بیماری ارتفاع زدگی مغایرت دارد.
حمید مساعدیان عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی در گفتگو با خبرنگار گروه ورزشی باشگاه خبرنگاران جوان اظهارکرد: چرا در ورزش کوهنوردی هنگامی که به قله صعود میکنیم دچار علائمی از ارتفاع زدگی نیستیم ولی هنگام فرود و برگشت به ارتفاع پایین دچار علائمی از سردرد، تهوع، استفراغ، سرگیجه و … (که از علائم شایع ارتفاع زدگی میباشد) میشویم؟
یکی از مواردی که بسیاری از ما کوهنوردان خصوصاً در ارتفاع بالا رعایت نمیکنیم فرود سریع میباشد. در هنگام صعود برحسب تواناییمان قله را صعود میکنیم ولی در هنگام فرود با حداکثر سرعت فرود میآییم.
مساعدیان یادآور شد: که زمان فرود ما باید نصف و یا حداکثر ۱/۳ زمان صعود ما باشد و فرود سریع به واسطه بروز تنفسهای تند میتواند باعث دفع دی اکسید کربن بیش از حد ظرفیت بدن ما شود. این گاز میبایست در خون ما دارای غلظت مشخص و مناسبی باشد و خروج بی رویه آن با تنفسهای سریع (ناشی از سرعت بالای فرود ما) میتواند غلظت این گاز را در خون ما دچار افت کرده و باعث بروز علائمی نظیر: سردرد، تهوع، استفراغ، سرگیجه، عدم تعادل و … شود.
تمامی این علائم در بیماری ارتفاع زدگی هم وجود دارد که این اشتباه را میتواند در ذهن ما ایجاد کند که شاید این نشانهها، علائم بیماری ارتفاع است. جالب است که این علائم در ارتفاعات زیر ۲۵۰۰ متر که اصولاً بیماری ارتفاع زدگی معنایی پیدا نمیکند ممکن است به وجود آید.
وی در پایان خاطر نشان کرد: چرا به آن آلکالوز تنفسی میگویند؟ به این خاطر است که در اثر تنفسهای سریع این حالت به وجود آمده و دیگر اینکه چون سطح دی اکسید کربن در خون ما افت کرده و دیگر نمیتواند با آب در خون ما ترکیب اسیدی ایجاد کند و اصطلاحاً خون ما حالت قلیایی و آلکالوزه پیدا کرده و به این نام خوانده می شود.
درمان آن کاهش PH خون میباشد که با چند روش انجام میشود:
تنفس به مدت چند دقیقه در یک کیسه نایلونی به منظور افزایش CO2 خون (البته تنفس کوهنورد از این روش در ارتفاع منطقی نیست، زیرا صرفاً کنترل سرعت صعود و فرود در کوهنوردی میتواند در کاهش تعداد نفس در دقیقه و افزایش ذخیره CO2 که منجر به اسیدی شدن خون می شود؛ مؤثر باشد. پس شما نیازی به تنفس در کیسه ندارید!)
– خوردن مواد با PH اسیدی مثل آب لیموترش
– قرص ویتامین C
با رعایت این موارد پس از چند دقیقه سردرد شما بهبود می یابد.
از چه دارو هایی در ارتفاع می توانید بهره ببرید؟
پیشنهاد ما این است که با پیشگیری و رعایت مسائل اولیه از پیش آمدن هر گونه مشکلی جلوگیری کنید. اما اگر نیاز به مصرف داروئی احساس می کنید، میتوانید گزینههای زیر را به همراه داشته باشید ولی مجدداً تاکید میکنیم هیچ چیز جای صعود مرحله به مرحله و آهسته را در پیشگیری از ارتفاع زدگی نمیگیرد.
چگونه قرص دیاموکس (استازولامید) مصرف کنیم؟
دیاموکس (استازولامید): نوعی داروی ادرار آور است که با دفع بیکربنات از ادرار باعث ایجاد اسیدوز و جدا شدن راحتتر اکسیژن از گلبولها و حفظ اکسیژنگیری بهتر در طول خواب میشود.
اگر سرعت صعود شما به ناچار زیاد است یا بیش از پانصد متر در روز ارتفاع میگیرید. اگر سابقه ارتفاع زدگی قبلی دارید و اگر هیچ حساسیتی به استازولامید ندارید؛ زیر نظر یک پزشک آشنا به امور ارتفاع زدگی، میتوانید از داروی استازولامید استفاده کنید.
با رواج روز افزون صعودهای سرعتی در بین برخی کوهنوردان، مصرف قرص استازولامید به عنوان یکی از رایجترین داروها جهت پیشگیری و درمان بیماری حاد ارتفاع یا ارتفاع زدگی، به طور چشم گیری افزایش یافته است.
از آنجا که برای تأثیرگذاری دیاموکس وقت لازم است توصیه میشود که ۲۴ ساعت قبل از رفتن به ارتفاع مصرف شود و حداقل برای ۵ روز در ارتفاعات بالاتر مصرف ادامه یابد. دوز پیشنهادی داروی مصرفی برای پیشگیری ۱۲۵ میلی گرم هر ۱۲ ساعت و برای درمان ۲۵۰ میلی گرم هر ۱۲ ساعت میباشد. هرچند که ممکن است به دوز بالاتری نیاز باشد. این افزایش بی رویه مصرف دارو، بدون اطلاع از عوارض جانبی آن میتواند سلامت کوهنورد را مورد تهدید قرار دهد. به ویژه اینکه افراد مختلف پاسخهای متفاوتی به یک دارو میدهند.
اثرات جانبی ممکن عبارت از: تکرر ادرار، طعم فلزی دهان، سوزش، مورمور لبها و نوک انگشتان باشد. این اثرات جانبی احتمالاً در روزهای بعدی کاهش مییابند. اثرات جانبی با قطع دارو کاملاً از بین میروند. دقت کنید که حتماً قبلاً دارو را تست کرده باشید. بهتر است استازولامید را نیز مانند هر داروی دیگری برای اولین بار در کوه و شرایط سخت استفاده نکنید و همیشه داروی همان شرکتی که امتحان کردید را استفاده کنید.
چه مسکنی میتوانید برای دردهای خفیف ارتفاع زدگی به همراه ببرید؟
به محض آنکه احساس کردید دچار علایم سردرد شدید از قرص بروفن استفاده کنید. برخی تحقیقات بیانگر این نکته میباشند که بروفن ۶۰۰ تأثیر بسزایی در کاهش علائم سردرد ارتفاع زدگی دارد.
برای بیخوابی پیشنهاد داروئی وجود دارد؟
بیخوابی یکی از عوارض بیماری حاد کوهستان است. همانطور که میدانید استفاده از داروهای خواب آور در ارتفاع بالای ۳۰۰۰ متر به دلیل اثرات کند کننده فعالیت مغزی و بیشتر کردن احتمال بیماری حاد ارتفاع و خطر ادم مغزی ممنوع است و تنها داروی خواب در ارتفاع دارویی بنام "زولپیدم" است.
زولپیدم دارویی غی ربنزودیازپینی است که جهت درمان کوتاه مدت بیخوابی تجویز میگردد. گرچه ابتدا تصور می شد که این دارو فاقد اثرات وابستگی و سوء مصرف است اما مطالعات جدید نشان میدهد که این دارو پتانسیل اعتیاد دارد. به طوری که قطع مصرف مداوم آن نیز به این سادگی عملی نمیشود.
علائم سندرم قطع دارو شامل: تعریق، تاکیکاردی (تند تپشی قلب)، تاکی پنه (تند نفسی)، لرزش، اضطراب، خستگی، تهوع و استفراغ، گُر گرفتگی، پانیک، ناراحتی گوارشی، گریه غیرقابل کنترل و دلیریوم (روان آشفتگی) میباشد.
اگر به مصرف این دارو عادت کردید و بدنتان به آن وابسته شده است، میتوانید در ارتفاعات پایین تر از ۳۰۰۰ متر برای قطع کامل، تیپر کردن (قطع تدریجی و آهسته) اقدام کنید. قطع ناگهانی ممکن است موجب تشنج شود. البته بهترین راه، جایگزینی دوز معادل یک داروی بنزودیازپینی طولانی اثر (در سطح شهر و ارتفاع پایین) مانند دیازپام، کلردیازپوکساید و سپس قطع تدریجی داروی جدید میباشد. این جایگزینی از تشنج احتمالی هم ممانعت میکند.
همچنین میتوانید از قرص دگزامتازن بهره ببرید. داروی دگزامتازون فقط در درمان کاربردی است و در پیشگیری هیچ تأثیری ندارد و به عنوان رده دوم درمانی استفاده میشود. پس در استفاده از آن محتاط باشید. اکسیژن کمکی به همراه آمبوبگ نیز می تواند شرایط را برایتان بهتر کند.
امیدواریم با استفاده از این راهنماییها، کوهنوردی امن و لذتبخشی را تجربه کنید. به یاد داشته باشید مهمترین مسأله در این سفر، محافظت از خودتان است؛ پس تمام نکات گفته شده را رعایت کنید. وقتی به سطح دریا برمی گردید، افزایش جریان اکسیژن احتمالاً باعث می شود احساس کنید ۱۰سال جوانتر شدید و تا چند هفته دیگر سیستم قلبی عروقی شما به حالت عادی برگردد.
خلاصه بلاگ همه چیز درباره بیماری ارتفاع
بیماری ارتفاع یا ارتفاع زدگی برای اکثر کوهنوردان اتفاق میافتد. زمانی که در ارتفاعات بالا قرار میگیرید، میزان اکسیژن کمتر میشود بنابراین تنگی نفس اتفاق میافتد که از علائم بیماری ارتفاع زدگی است.
تنگی نفس یعنی به سختی و با سرعت بیشتری عمل دم و بازدم را انجام دهید. یادتان باشد تنگی نفس بعد از انجام هر فعالیت سنگین میتواند به سراغتان بیاید. پس اگر اولین بار با آن مواجه شدید، نگران نباشید. اما علت تنگی نفس در کوه به دلیل فشار بارومتریک هوا است که در ارتفاعات کمتر از سطح دریا میباشد. به همین دلیل فرآیند تنفس و جذب اکسیژن دچار مشکل میشود.
تنگی نفس، سرگیجه و خستگی از نشانههای ارتفاع زدگی است که اگر به موقع به آنها توجه نشود ممکن است به موقعیت اورژانسی تبدیل شوند. البته لازم به ذکر است که بعضی از افراد بیشتر در معرض قرارگیری ارتفاع زدگی هستند، مثلا آنهایی که تجربه بیماری ارتفاع را دارند، یا افرادی که در ارتفاع سطح دریا زندگی میکنند، افرادی که مشکلات قلبی دارند، افرادی که از الکل استفاده میکنند. در نهایت کوهنوردان که در ارتفاعات بالا کمپ میکنند، به مراتب بیشتر در معرض بیماری ارتفاع هستند.
اگر در ارتفاعات بالا، اشتها از دست دادید، سردرد و سرگیجه داشتید، نبضتون سریعتر میزنه، استفراغ و حالت تهوع دارید، بدونید دچار بیماری ارتفاع شدهاید. حتی یکی از علائم دیگر آن کناره گیری اجتماعی است! پس یادتان باشد روح و جسم هردو به شما هشدار میدهند که در وضعیت خوبی به سر نمیبرید.
برای پیشگیری از بیماری ارتفاع بهترین راه صعود آرام و صبورانه است. یعنی از ارتفاعات پایینتر مانند ۲۵۰۰ متر شروع کنید و کم کم به کوههای مرتفعتر بروید. حتی در زمان صعود به ارتفاعات بالای ۴۰۰۰ متر، بهتر است حداقل یک روز را در ارتفاع ۳۵۰۰ متر کمپ کنید تا بدن شروع کند با شرایط جدید سازگار شود و یا به اصطلاح هم هوایی صورت گیرد.
همیشه به نوشیدن آب توصیه کردیم، مایعات فراوان باعث میشود تا در ارتفاع بدن عملکرد بهتری داشته باشد. خوب است بدانید خیلی از وقتها به دلیل از دست دادن آب، بدن دچار ارتفاع زدگی میشود. پس همیشه سطح معینی از آب را مصرف کنید.
بدن علاوه بر آب به تغذیه درست نیاز دارد تا بتواند انرژی داشته باشد. سعی کنید وعدههای غذایی را کم بخورید اما تعداد وعدهها را افزایش دهید تا همیشه سوخت رسانی به بدن انجام شود. تغذیه بدون خواب خوب، چه فایده دارد؟! حتما برای ریکاوری بدن خوب استراحت کنید و زمان کافی برای خواب درنظر بگیرید.
مصرف الکل برای کوهنوردی مثل سم است! اگر قصد صعود دارید، حتما از روزها قبل الکل مصرف نکنید تا بدن آماده باشد. در زمان صعود نیز عجله نکنید، آرام مسیر را طی کنید تا ریهها کم کم به شرایط هوایی عادت کنند.
توصیه میکنیم تکنیکهای تنفس صحیح در کوهنوردی را با خودتان تمرین کنید. زیرا کمک شایانی به شما در جلوگیری از بیماری ارتفاع میکند. بخاطر بسپرید اگر علائم شدیدی در خودتان یا همنوردانتان رخ داد، حتما از ادامه برنامه صرف نظر کنید و در سریعترین زمان فرد را به مرکز درمانی برسانید.
منبع :
تعداد بازدید:203