تاریخچه روستای ماسوله

روستای ماسوله قدیم که با نام «کهنه ماسوله» نیز شناخته می‌شود، در فاصله پنج کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال و ۶ کیلومتری شمال غرب شهر فعلی ماسوله قرار گرفته است و سکونتگاه اولیه و قدیمی اهالی این شهر بوده است.

هیئت پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان، برای نخستین بار در سال ۱۳۷۴ کاوش‌های باستانی را در این منطقه آغاز کرد.

با توجه به یافته‌های باستان شناسان از معادن آهن و کوره ذوب فلزات، مشخص است که کهنه ماسوله از قرن پنجم تا هشتم هجری از مراکز مهم ایران در حوزه فلزکاری به شمار می‌آمده است. کهنه ماسوله در شهریور سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به دلیل کشف سفال‌های آبدار با رنگ‌های متنوع که منصوب به دوره سلوجی بودند، به ثبت رسید. این سفال‌ها نشان از اهمیت و اعتبار تاریخی ماسوله می‌دادند؛ اما مردم کهنه ماسوله بعد از مدتی به ماسوله فعلی کوچ کردند و دلیل آن هم از نظر برخی محققان، زلزله‌ی بزرگ در سال ۸۹۰ هجری بوده است.

البته طاعون در سال ۹۴۰ هجری قمری هم یکی دیگر از دلایل کوچ مردم روستا، به شمار می‌آید. در هر صورت، می‌شود نتیجه گرفت، ماسوله‌ی کنونی از قرن هشتم هجری یا چهاردهم میلادی، میزبان ساکنان مختلفی بوده است.

بعد از جنگ جهانی دوم و هرج و مرج ناشی از قحطی، این روستا بیشتر جمعیت خود را از دست داد و همچنین بازار داد و ستد، چرم ماسوله و صنایع فلزی از رونق افتادند و رو به نابودی پیش رفتند. ماسوله زمانی نقطه اتصال زنجان، گیلان و آذربایجان بود؛ اما احداث جاده جدید، آن را به انزوا کشاند و در پس این اتفاق، نیمی دیگر از جمعیت، مخصوصاً قشر ثروتمند روستا، به شهرهای بزرگتر حتی خارج از کشور، مهاجرت کردند.