آفتاب سوختگی چیست؟
زمانی که پوست ملتهب و دردناک شود؛ به طوری که با لمس آن احساس گرما کنید، دچار آفتاب سوختگی شدهاید که این امر اغلب بعد از چند ساعت حضور در معرض آفتاب و بدون داشتن لایه محافظتی اتفاق میافتد. شاید برایتان جالب باشد بدانید که حتی سوختگی در آفتاب نیز دارای درجات مختلف است که با توجه به شدت آن از سوختگی درجه ۱ تا درجه ۳ دسته بندی میشود که این سوختگیها در نواح مختلفی اتفاق میافتد. بیشترین نواحی از بدن کوهنوردان که در معرض آفتاب است؛ نوک بینی، پشت گوشها و گردن است. حتی در بعضی موارد سوختگی سقف دهان!
سوختگی درجه اول
رایجترین نوع آفتاب سوختگی در این درجه قرار دارد که پوست در مدت زمان به نسبت کوتاهی (بین ۳ تا ۶ روز) التیام پیدا کرده و خوب میشود؛ به همین دلیل به آن سوختگی سطحی نیز میگویند. از علائم آن میتوانیم به قرمز، خشک و دردناک شدن پوست اشاره کنیم.
سوختگی درجه دوم
سوختگی سطحی که با ضخامت جزئی که روی لایه دوم پوست اثر میگذارد. این نوع سوختگی زمانی بین ۷ تا ۲۱ روز نیاز دارد تا کم کم التیام پیدا کند و ممکن است در این بین دچار تاولهایی نیز شود. لزوماً رنگ پوست در اثر سوختگی همیشه تیرهتر نمیگردد. برای مثال در سوختگی درجه دوم گاهی رنگ پوست روشنتر میشود؛ اما تغییر رنگ از علائم اصلی آن است و متأسفانه امکان ماندگاری جای سوختگی وجود دارد.
سوختگی درجه سوم
خیلی شبیه به سوختگی درجه دوم است؛ با این تفاوت که تاول از علائم حتمی آن است و مدت زمان بهبودی بیشتر طول میکشد و اگر تا ۲۱ روز خوب نشد، جای زخم حتماً باقی میماند.
علائم آفتاب سوختگی در کوه
آفتاب سوختگی برخلاف سوختگی حرارتی فوراً ظاهر نمیشود. بنابراین هنگامی که دردناکی و قرمزی پوست شروع میشود، آسیب پوستی از قبل رخ داده است. درد در ۶ تا ۴۸ ساعت ابتدایی پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید بیشترین شدت را دارد. در آفتاب سوختگی خفیف، قرمزی، تحریک پذیری و خارش پوست وجود دارد. اگر در همین مرحله متوجه نشوید و پیشگیری نکنید؛ با ادامه تماس ممکن است تورم، درد و تاول پیدا شود.
درد ناشی از آفتاب سوختگی ۲ تا ۴ ساعت بعد از تماس شروع ميشود و شدت آن ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد است. اگر تماس در همین مرحله قطع شود، پس از چند روز ناحیه آفتاب سوخته دچار پوستهریزی شده و التیام میيابد. اما در صورت ادامه تماس با نور آفتاب علائم شدیدتری پیدا میشود. مثل تاولهاي بزرگ، علايم سیستمیک مثل تب و لرز، تهوع و استفراغ، خواب آلودگی و از دست دادن آب بدن و اختلال آب و الکترولیت بروز ميكند.
گاهی عفونت ثانویه اضافه میشود و در موارد پیشرفتهتر شوک و مرگ اتفاق میافتد! در حالت کلی، گفته میشود که آفتابسوختگی سیستم ایمنی بدن را نیز تغییر میدهد. در اثر تماسهاي مکرر با نور خورشید، آسیبهاي وارد شده به سیستم ایمنی افزایش مییابد که این مسأله در ایجاد سرطانهاي پوستی نقش عمدهای دارد.
مشکلات عمدهی قرار گرفتن در برابر تابش نور خورشید:
آفتاب سوختگی
سوختگی درجه ۱ و ۲ پوست
برف کوری
سوختگی چشم
سرطان پوست
از بین رفتن بافت پوست
پوست چرمی و چروکیده
خشکی بیش از حد پوست
چرا آفتاب سوختگی در ارتفاعات به سرعت اتفاق میافتد؟
قبل از هرچیزی اجازه دهید با دلایل علمی، فرضیهی “در ارتفاعات چون به خورشید نزدیکتر هستیم، سوختگی بیشتر است” را رد کنیم. اگر دلیل اصلی، همچین موضوعی بود، ما در زمستان خیلی بیشتر احتمال سوختگی داشتیم، زیرا خورشید به زمین نزدیکتر میشود. تفاوت ماههای زمستان و تابستان، تنها در زاویهی خورشید است. خورشید در ماههای تابستان، مستقیماً بر روی نیمکره شمالی میتابد که نه تنها دمای بسیار گرمتری به ما می دهد، بلکه پرتو خورشید را نیز تشدید میکند.
برای درک بهتر این مسأله از یک مقایسه ساده استفاده میکنیم. تصور کنید، نور چراغ قوه با فاصله دور و به طور مستقیم به دست شما بتابد، مسلماً زمانی که به شما نزدیک است، هم نور بیشتری دارد و هم حرارت بیشتری! هرچه به دست شما نزدیک باشد، سطح کمتری را روشن میکند. اما همین چراغ قوه اگر در زاویهی خاص به دستان شما بتابد، باعث ایجاد حرارت کمتری میگردد. حالا شما این اثر را با تابش خورشید، مقایسه کنید. تابش مستقیم و از راه دور آفتاب، در فصل تابستان به همین گونه اثر میگذارد.
از طرفی حالا سوال به وجود میآید که چرا در فصل تابستان، وقتی تابش در نیمکره شمالی بیشتر است؛ در یک عرض جغرافیایی اما با ارتفاعهای مختلف، میزان شدت تابش در ارتفاع بالاتر بیشتر است؟!
جواب خیلی ساده است؛ خورشید جو کمتری را سفر میکند! در مطالعهای که در دانشکده پزشکی نیویورک انجام شد، به ازای هر ۱۰۰۰ فوت ارتفاعی که صعود میکنید، ۸ تا ۱۰ درصد، افزایش شدت اشعه ماورای بنفش بیشتر میشود. این بدان معناست که در ارتفاع کمی بیش از ۶۰۰۰ فوت، ۶۰ درصد بیشتر از زمانی که در همان عرض جغرافیایی در سطح دریا قرار داشتید، در معرض آفتاب قرار میگیرید.
انواع اشعه ماوراء بنفش خورشید
نور خورشید از دو قسمت مرئی و نامرئی تشکیل میشود که هر کدام، 50% از تابش خورشید را در بر میگیرند. نور نامرئی خودش باز به دو دسته مادون قرمز و ماورای بنفش تقسیم میشود. اشعه ماورا بنفش با اینکه درصد کمی از اشعه خورشید را در بر میگیرد؛ اما در سه حالت A, B, C بیشترین ضرر را دارد.
اشعه UVA
این تابش همان چیزی است که باید مراقبش باشید، زیرا باعث پیری پوست و ایجاد سرطان پوست میگردد. شدت تابش UVA در مقایسه با UVB کمتر است، اما با اینحال 95% از اشعه ماوراء بنفش را تشکیل میدهد.
اشعه UVB
این همان تابشی است که باعث سوختگی کوهنوردان میشود. متأسفانه دلیل آب مروارید و برف کوری نیز همین اشعه UVB است. با این حال، تنها 5% از اشعه ماوراء بنفش را تشکیل میدهد و این همه صدمات از خودش به جا میگذارد.
اشعه UVC
این اشعه، توسط جو زمین جذب شده و اصلاً به ما نمیرسد.
راههای پیشگیری از آفتاب سوختگی در کوه
۱. استفاده از کرم ضد آفتاب
کرمهای ضدآفتاب، ترکیبی از مواد شیمیایی آلی و غیر آلی هستند که نور خورشید را فیلتر میکنند. به طوری که نور کمتری به لایه های عمیق تر پوست ما میرسد.
بسیاری از پزشکان «اس پی اف» ۲۵ یا ۳۰ را برای کشور ما پیشنهاد میکنند، زیرا هم آفتاب مداوم و شدیدی داریم و هم احتمال اینکه مردم ضد آفتاب را به مقدار کافی مصرف نکنند، زیاد است. بهتر است ۱۵ دقیقه قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب، از کرم ضدآفتاب استفاده کنید و هر دو ساعت نیز آن را تمدید کنید تا بهترین پوشش را داشته باشد. یادتان باشد از لبها غافل نشوید و حتماً از بالم لب برای جلوگیری از سوختگی و خشکی استفاده کنید.
۲. پوشاک مناسب
وقتی صحبت از کوهنوردی میشود، همیشه نوع پوشش، اهمیت خاصی پیدا میکند، زیرا همه چیز به طریقی به هم متصل است. باید لباسی بپوشید که حالت تنفسی داشته باشد تا در مواقع تعریق به خوبی خشک شود و در عین حال استایل زیبا و مناسب داشته باشد، احساس راحتی و آزادی عمل را به فرد بدهد و از همه مهمتر محافظ عالی در برابر تابش اشعه خورشید باشد. یکی از نمونههایی که تمام این موارد را باهم دارد؛ بلوزهای هیمالیا است که با داشتن آستین بلند، محافظ دستان شما در برابر آفتاب سوختگی خواهد بود.
سعی کنید همیشه شلوار را جایگزین شلوارک کنید تا اشعه مستقیم به پوستتان نرسد. اگر برنامه رودخانه نوردی دارید و مجبور به استفاده از شلوارک هستید، میتوانید از شلوار شلوارک شو بهره ببرید.
کلاه آفتابی خیلی مهم است و خوشبختانه برای کوهنوردان طراحیهای خاصی انجام دادهاند تا تمام ناحیه صورت، گردن به خوبی کاور و پوشش داده شود.
۳. استفاده از عینک آفتابی
چشمها خیلی حساس هستند و متأسفانه نمیشود با کرم ضد آفتاب یا لباس آنها را پوشاند! بهترین راه حل برای محافظت از چشمها، داشتن عینک کوهنوردی مخصوص کوهنوردی و اسکی است. این عینکها با فیلتر کردن نورهای مضر، باعث وضوح دید میشوند، در حالی که از آسیب چشم خودداری میکنند. یادتان باشد اگر در برف کوهنوردی میکنید، حتماً از عینک استفاده کنید، بیشترین میزان آسیب به چشم همیشه در برف اتفاق میافتد، زیرا اشعه ماوراء بنفش در سطح صیقلی برف انعکاس پیدا میکند و شرایط سختتری را به وجود
۴. هیدراته بمانید!
برای اینکه بدانید چگونه در کوهنوردی هیدراته بمانید، حتماً بلاگ مربوط به آن را مطالعه کنید. هیدراته بودن مانع از خشکی پوست شده و باعث حفظ رطوبت پوست میگردد؛ پس همیشه آب به اندازه بنوشید.
به همین دلیل از نوشیدن الکل قبل از کوهنوردی پرهیز کنید؛ زیرا آنها عامل بزرگ خشکی و کم آبی بدن میشوند.
۵. کرم مرطوب کننده یادتان نرود!
علاوه بر نوشیدن آب و جلوگیری از دهیتراته شدن بدن، بهتر است از کرم مرطوب کننده نیز استفاده کنید تا به بهترین نتیجه دست یابید. به همین دلیل توصیه میکنیم قبل از استفاده از کرم ضد آفتاب، از مرطوب کننده استفاده کنید تا از خشکی پوست جلوگیری شود.
اگر در طی برنامه امکان شستوشوی بدن و صورت خودتان را دارید، سعی کنید با آب سرد این کار ار انجام دهید، زیرا آب داغ، عامل خشکی پوست خواهد بود.
۶. مصرف آنتی اکسیدان
قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش باعث ایجاد رادیکال های آزاد در بدن شما می شود. استفاده از آنتی اکسیدانها، مانند ویتامین C و E، الکترونها را در اختیار رادیکالهای آزاد قرار میدهند و مولکولهای سالم شما را از تخلیه نجات میدهند.
راههای درمان آفتاب سوختگی در کوه
قبل از هر چیزی، به یک مکان سایه و خنک بروید. برای خنک کردن سریعتر میتوانید از کمپرسورهای خنک کننده بهره ببرید؛ اما هیچوقت یخ را به صورت مستقیم بر روی پوست آسیب دیده قرار ندهید. اگر امکانش هست، دوش آب سرد بگیرید یا پارچه مرطوب و سرد روی پوست قرار دهید.
کرمهای بیحس کننده حاوی بنزوکايین، لیدوکايین و وازلین روی پوست مالیده نشود، زيرا ممكن است باعث تحريک پوست و واكنشهاي آلرژيک شود. از مصرف تركيبات حاوي وازلين روي پوست بپرهيزيد، زیرا وازلين از تعريق و دفع حرارت پوست جلوگيري ميكند. اين امر در مورد مصرف كره و روغنها نيز صادق است. به جای آنها از کرمهای مرطوبکننده یا کرم هیدروکورتیزون استفاده شود و تا جایی که ممکن است آب بنوشید تا بدن هیدراته شود.
اگر تاول پوستی به وجود آمده است، تاولها را نتركانيد، زيرا آنها براي محافظت از لايههاي زيرين پوست تشكيل ميشوند و تركاندنشان ممكن است به عفونت بيانجامد. اگر تاول خودبخود باز شد، به آرامي پوست مرده را از روی آن برداريد و يک پماد آنتی بيوتيک روي آن بماليد و یک گاز استریل خشک روی تاول قرار دهيد. پانسمان خشک ميتواند از عفونت جلوگیری کند.
در صورتی که به همراه آفتاب سوختگی، تب کردید یا دچار تاولهای پر از مایع شدید یا حتی سرگیجه و اشکالات بینایی ايجاد شده است، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. در موارد وجود دهیدریشن، اختلال آب و الکترولیتی، بستری در بیمارستان و مایع درمانی نیاز است.
فراموش نکنید؛ ابرها اشعه ماورا بنفش را مسدود نمیکنند! پس همیشه پوشش حفاظتی داشته باشید. مثل کلاه و کرم ضد آفتاب...
تفاوت برنزه شدن با آفتاب سوختگی
برنزه زمانی است که پوست شما تغییر رنگ داده و تیره می شود. ملانین، رنگدانهای است که به پوست رنگ میدهد. هنگامی که آفتاب میگیرید، ملانین در پوست شما برای محافظت از بدن در برابر اشعه ماوراء بنفش وارد عمل میشود که نتیجه آن برنزه شدن پوست است.
این تصور که افرادی که بی دردسر و بدون آفتاب سوخته شدن برنزه میشوند و به سرطان پوست مبتلا نمیشوند، کاملاً اشتباه است. همهی افراد با هر نوع پوستی ممکن است به این سرطان مبتلا شوند. داشتن پوست تیره نقشی در محافظت از پوست در برابر سرطان پوست ندارد. اگرچه برنزه شدن پوست، خطرناک به نظر نمیرسد؛ اما در واقع نشانهی آسیب پوستی و واکنش پوست به صدمهی وارد شده به آن است.
با توجه به نکاتی که ذکر کردیم، حالا از اهمیت پوشش در مقابل آفتاب سوختگی در کوه آگاه شدهاید و میدانید اگر حواستان نباشد چه صدماتی شامل حالتان میگردد و درمانهای طولانی مدتی را باید انجام دهید. یادتان باشد؛ کوهنوردی و طبیعتگردی، ورزشهای هیجان انگیز و مفرحی هستند که اگر درست و اصولی انجام گیرند، تبدیل به بهترین خاطرههای شما خواهند شد؛ پس لطفاً از هیچ توصیهای در این زمینه غافل نشوید.
منبع :
تعداد بازدید:204