باید و نبایدهای خطر گرمازدگی
می‌دانید که در زمان فعالیت، با مصرف انرژی برای به حرکت در‌آوردن ماهیچه‌ها و عضلات تولید گرما می‌کنید پس طبیعی است که هر چه این فعالیت شدید‌تر یا بیشتر شود، تولید گرما هم افزایش پیدا می‌کند. اما دلیل گرما زدگی این است که بدن شما دیگر نمی‌تواند حرارت اضافه‌ی تولید شده را دفع کند.
گرمازدگی در کوهستان از مسائل اورژانسی محسوب می‌شود. زیرا اگر به آن سریعاً رسیدگی نشود ممکن است باعث به خطر افتادن جان کوهنوردان باشد. یاد‌آور می‌شویم که در ارتفاعات کوهستان نور خورشید بسیار شدید‌تر می‌تابد. پس مراقب باشید مثل یک تخم‌مرغ نیمرو در دل کوهستان سرخ نشوید!
۶ عامل مؤثر بر گرما زدگی
عوامل که باعث گرمازدگی در کوهستان می‌شوند را بشناسید. در ادامه برایتان شرح می‌دهیم هر کدام چطور می‌توانند باعث گرمازدگی شوند.
- گرمای بالای محیط
- فعالیت شدید مثل حرکات ورزشی در گرما
۳.کم شدن املاح و آب بدن
- پوشش زیاد بدن و لباس نا‌مناسب
۵.عدم تعادل دمایی
۶.افراد مستعد گرمازدگی
-
گرمای بالای محیط
همان طور که پیش‌تر گفتیم، وقتی دمای محیط بالا می‌رود دمای بدن نیز افزایش پیدا می‌کند. کنترل دمای بدن توسط هیپوتالاموس مغر صورت می‌گیرد. کافی است بدن شما این افزایش حرارت را مدیریت نکند تا گرمازدگی به سرعت به سرغتان بیاید و قبل از آنکه بفهمید ممکن است به حالت حاد برسد و بسیار خطرناک شود.
جالب است بدانید که دامنه حرارت بدن باید بین ۳۶.۵ تا ۳۷.۵ سانتی گراد باشد و بیش از دو درجه تفاوت دما، در عملکرد بدن اختلال ایجاد می‌کند و ممکن است منجر به از دست رفتن فرد شود. این اتفاق معمولاً در زمانی می‌افتد که دمای محیط بین ۴۰ تا ۴۳ یا حتی بالاتر می‌رسد.
۲.فعالیت شدید مثل حرکات ورزشی در گرما
باید بدانید که ورزش کردن در هوای گرم کار بسیار خطرناکی است. فشار آوردن بیش از حد در هوای گرم یکی از شایع‌ترین علائم گرمازدگی است. پس در دماهای بالا از فعالیت‌های ورزشی خودداری کنید.
۳. کم شدن املاح و آب بدن
کم آبی مقدمه گرما زدگی!
حتماً می‌دانید که از شناخته‌ترین دلایل گرمازدگی، کم آبی بدن است. بدن برای خنک نگهداشتن و کم کردن دمای خود شروع به تعریق می‌کند. در واقع دلیل این کم شدن املاح و آب بدن نیز همین عرق کردن شدید است. در واقع کم آبی بدن موجب رشد پنهان علائم گرمازدگی در شما می‌شود و می‌تواند به سادگی جانتان را به خطر بیاندازد. اگر تشنگی بر شما غلبه کرده حتماً آب را جرعه جرعه بنوشید و تمام آب را یکباره سر نکشید.
حتماً به یاد دارید که از دوران ابتدایی در کتاب‌هایمان به این موضوع اشاره می‌کردند که دو سوم بدن انسان از آب تشکیل شده است. همین موضوع نشان می‌دهد چقدر آب برای بدن انسان از اهمیت بالایی برخوردار است.
یدن شما با کم آبی دچار فشار‌ها و اختلالات زیادی می‌شود. یعنی ممکن است بدن شما دچار کاهش فشار خون، کاهش اکسیژن رسانی به سلول‌ها و حتی کما و مرگ شود. در واقع کم آبی باعث اختلال اندام‌های حیاتی بدن می‌شود.
۴. پوشش زیاد بدن و لباس نا‌مناسب
انتخاب صحیح لباس کوهنوردی یک اصل مهم است که تأثیر قابل توجهی بر کیفیت برنامه کوهنوردی دارد. پوشاک کوهنوردی را با توجه به فصل، اقلیم و نوع برنامه‌هایتان انتخاب کنید. هرگونه انتخاب نا‌درست در این زمینه می‌تواند برای شما حادثه‌ساز شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنید، لایه لایه لباس پوشیدن است که اگر به درستی انجام نشود؛ با نگه داشتن گرما درون لباس از کاهش دمای بدن شما جلوگیری می‌کند.
۵.عدم تعادل دمایی
کنترل دمای بدن توسط غده هیپوتالاموس انجام می‌شود. پس هر گونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند باعث گرمازدگی در شما شود. موارد زیادی می‌تواند باعث مشکل در غده هیپوتالاموس شود اما شما باید از پیش آمد این مشکل‌ها جلوگیری کنید. برای مثال الکل و داروهای شیمیایی یا افرادی از بیماری های خاص رنج می‌برند عملکرد خوبی در هیپوتالاموس باقی نمی‌گذارند.
الکل یک ماده مضر و ادرار‌آور است. به همین دلیل پس از خوردن آن، آب بدن شما به سرعت کاهش پیدا می‌کند و کاملاً در معرض گرما زدگی قرار می‌گیرید. از طرف دیگر، مصرف بعضی از داروهای شیمیایی از جمله آنتی هیستامین، داروهای ادرار‌آور یا مسهل، داروی افراد دارای فشار خون یا مشکلات قلبی می‌تواند باعث کم آبی بدن شود و در نتیجه احتمال گرما زدگی را به شدت افزایش می‌دهد. پس در صورت استفاده از این دارو ها به تأمین آب بدن توجه ویژه‌تری نشان دهید.
۶. افراد مستعد گرمازدگی
همه ی افراد در زمانی که در شرایط سخت گرما هستند امکان ابتلا به گرمازدگی را دارند اما بعضی افراد بیشتر مستعد این مشکل هستند پس بهتر است نسبت به این موضوع آگاه باشند و بیشتر از افراد دیگر نگران سلامتی خود در هوای گرم باشند.
کودکان، افراد مسن، کسانی که با اضافه وزن دست و پنجه نرم می‌کنند، افرادی با بیماری‌های مزمن چون دیابت، بیماری های قلبی عروقی و تیروئید از جمله کسانی هستند که ریسک ابتلا در آن ها بالاتر است. البته گرما زدگی در دو گروه سالمندان و اطفال خطرناک تر از افراد دیگر است.
البته اضافه وزن نیز خطر بزرگی برای افراد در این خصوص محسوب می‌شود. همان‌طور که می‌دانید حمل وزن اضافه بدن فشار به سیستم گردش خون و اندام‌های حیاتی چون قلب را افزایش می‌دهد. همچنین گرمای تولید شده در بدن را افزایش می‌دهد که این مسأله کاهش دمای بدن در شرایط حاد را سخت‌تر از قبل می‌کند.
توجه کنید اگر از خطر گرمازدگی، آگاه نباشید؛ ممکن است خطر آن به طور پنهانی در شما شکل بگیرد.
علائم گرمازدگی در کوهستان
علائم گرمازدگی در کوهنوردی بر اساس شرایط فردی یا محیطی به سه درجه ضعیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی می شود.
درجه ضعیف
سرخی پوست صورت و بدن، گرفتگی عضلات، احساس خستگی و بی‌اشتهایی، احساس عطش
درجه متوسط
سرگیجه، اختلال هوشیاری، منگی، سر درد، عدم تعادل و اختلال در تکلم، خونریزی بینی، توهم، ضربان قلب بالا،تنفس سریع و تکه تکه، نبض ضعیف و بی اختیاری ادرار و مدفوع
درجه شدید
در این مرحله تمام نشانه‌های گفته شده وجود دارد اما ممکن است مصدوم تعریق نداشته باشد. در این مرحله احتمال بروز شوک و بیهوشی ناگهانی برای بیمار به وجود می‌آید و جانش در خطر است پس باید خیلی مراقب باشید و سعی کنید دمای بدن اون را سریعاً پایین بیاورید.
مراحل گرمازدگی
گرمازدگی می‌تواند بر اساس مراحل، علائم و روش‌های درمانی به سه مرحله تقسیم شود و بی‌توجهی به هر مرحله، اوضاع را بدتر می‌کند. این مراحل را یک به یک با هم بررسی می‌کنیم:
- گرفتگی عضلات
۲.خستگی
۳.سکته گرمایی
۱. گرفتگی عضلات
در حقیقت این گرفتگی عضلات به دلیل عدم توجه شما به سطح نمک بدتان صورت می‌گیرد. در واقع شما آب بدن زیادی از دست می‌دهید اما فراموش می‌کنید که نمک خونتان را جایگزین کنید و تنها از آب خالی برای هیدراتاسیون استفاده می‌کنید. این امر باعث عدم تعادل نمک سطح خون و در نتیجه گرفتگی و درد عضلات می‌شود. در این حالت متوجه می شوید که اولین مرحله گرما زدگی گریبان شما را گرفته است.
با کاهش مقدار نمک خون، آب بیشتری از بدن خارج می شود و در نتیجه گرمای بدن بیشتر خواهد شد. شاید ناگهان به خودتان بیایید و ببینید سر درد و سرگیجه امانتان را بریده زیرا بدن شما شروع به عکس‌العمل‌های جدیدی می‌کند تا به شما هشدار دهد. حتی ممکن است فرد گرما زده بی اختیاری ادرار یا مدفوع را تجربه کند که طی اختلال روانی خفیفی است که گرمازدگی بر مغز می‌گذارد. در این حالت حتی حرف زدن هم به سخت ترین کار دنیا بدل می شود.
۲. خستگی
فرض کنید فردی نشانه‌های گرفتگی عضلات را ببیند اما به آن توجهی نکند. آن زمان است که گرما زدگی وارد مرحله جدیدی می‌شود. مرحله خستگی از گرما!
این حالت برای افراد مسن و کودکان زودتر از بقیه‌ی افراد اتفاق می‌افتد. این مرحله با تپش‌های قلب بالا و تعریق شدید شروع می‌شود. گیجی، خواب آلودگی، احساس ضعف، اسپاسم‌های شدید عضلات، تهوع، سر درد در کنار افت شدید فشار خون از عوارض قابل توجه این مرحله از گرما زدگی است. حال تصور کنید این علائم در محیط‌های مرطوب دو چندان می‌شود.
پس اگر یک کودک یا فردی کهن سال به همراه شماست و در محیطی گرم و مرطوب قدم بر می‌دارید دست از احتیاط کردن بر ندارید! شاید خستگی شدید و ناگهانی گریبان قربانی را بگیرد و اجازه حرکت را از او سلب کند.
۳. سکته گرمایی
قصد نداریم ته دلتان را خالی کنیم اما اگر به اهمیت گرمازدگی توجه نشود، می‌تواند جان شما را بگیرد.
با افزایش مراحل گفته شده و با بیشتر شدن دفع آب بدن و کمبود شدید آب و املاح موجود در خون، بدن کم کم شروع به از کار افتادن می‌کند. در این حالت می‌گوئیم فرد دچار شوک گرمایی شده این اختلال تا دستگاه‌‍های حیاتی بدن انسان همچون کلیه‌ها ادامه پیدا می‌کند و در نهایت به مرگ می‌رسد. اگر به علائم مراحل قبلی توجه نکنید این اتفاق، ساده‌تر از آن که تصورش را بکنید برایتان اتفاق می‌افتد. پس اگر جان هنوز هم برایتان شیرین است باید بیشتر از این به حفظ آن توجه کنید.
روش‌های پیشگیری از گرمازدگی
از قدیم هم گفته اند پیشگیری بهتر از درمان است! پس قبل از راهکار های درمانی، راه های پیشگیری از این معضل را یاد بگیریم زیرا در کوهستان پیشگیری خیلی ساده تر از درمان محسوب می‌شود.
پیش از این عوامل موثر بر گرمازدگی را با هم بررسی کردیم. منطقی است که برای پیشگیری از گرما زدگی باید عواملی که به آن منجر می‌شود را از میان برداریم. ابتدای این مقاله برایتان ۶ عامل موثر بر گرمازدگی را گفتیم پس در اینجا ۶ راهکار برای پیشگیری از گرمازدگی را شرح می‌دهیم:
راهکار اول: توجه به گرمای محیط و پیش‌بینی هوا
بر همه واضح است که اولین عامل موثر بر گرمازدگی، دمای محیط می‌باشد. پس حتماً در روزهای بسیار گرم سال قید کوهنوردی را بزنید. عوض کردن برنامه‌هایتان و موکول کردن آن به چند روز آینده بهتر از آسیب دیدن سلامتیتان خواهد بود. خصوصاً اگر شما فرد مستعدی هستید یا به همراه افرادی می‌روید که خطر ابتلا آن‌ها را تهدید می‌کند؛ حتماً پیش‌بینی هوا را اصل کارتان قرار دهید.
فراموش نکنید دمای هوا یا میزان رطوبت تنها یک عدد ثبت شده نیست! یک فرد که مستعد گرما زدگی است باید حتماً به این اطلاعات توجه کند زیرا زمانی که رطوبت و دما بالا باشد، بدن توانایی کاهش دما به وسیله تعریق را ندارد و این موضوع آن را بیشتر از همیشه در خطر می گذارد.
راهکار دوم : استراحت به میزان کافی
فعالیت شدید مثل حرکات ورزشی در گرما می‌تواند خطر ابتلا به گرمازدگی را چند برابر کند. توجه کنید که برنامه فعالیتتان در هوای گرم باید برنامه‌ریزی شده باشد. یعنی در ساعات میانه روز و ظهر که گرمای هوا به شدید‌ترین میزان خود می رسد از فعالیت دست بر دارید و به خود استراحت دهید. بهتر است یک سایه مناسب پیدا کنید و استراحت را زیر تابش مستقیم نور خورشید انجام ندهید.
لطفاً انرژی خود را مدیریت کنید و آن را در میانه راه تقسیم کنید و با استراحت کردن اجازه ندهید توان شما به یکباره تخلیه شود. شما که نمی‌خواهید وقتی بدنتان در این دشواری مشغول فعالیت است شما هم به آن سخت بگیرید
راهکار سوم: استفاده از پودر ORS یا الکترولیت
از دست دادن آب و املاح بدن به شدت شما را در معرض گرمازدگی‌های شدید قرار می‌دهد. پس برای تأمین آن باید به فکر یک جایگزین مطمئن باشید. الکترولیت‌ها یا پودر ORS یک گزینه‌ی عالی برای این شرایط می‌باشد.
راهکار چهارم: انتخاب پوشش مناسب و لباس پوشیدن لایه‌ای
از هر چه بگذریم، سخن لایه لایه لباس پوشیدن خوش‌تر است!
این اصل کوهنوردی راه چاره‌ی بسیاریشرایط است اما نمی‌دانیم چرا کاملاً نادیده گرفته می‌شود. شما باید اصول لباس کوهنوردی را رعایت کنید اما لطفاً در آن زیاده‌روی نکنید. همان قدر که پوشیدن لباس‌های کلفت خطرناک است؛ پوشیدن لباس بیش از حد و سنگین شدن آن گرما را به دام می‌اندازد و از خنک شدن بدن جلوگیری می‌کند.
در انتخاب پوشاک کوهنوردی در گرما دقت ویژه‌تری به خرج دهید. در روزهای گرم تابستانی از پارچه‌های سبک و خنک با رنگ‌های روشن استفاده کنید و احتمال این خطر را به صفر نزدیک‌تر کنید.
راهکار پنجم: آگاهی و حفاظت از بهم ریختن تعادل دمایی بدن
همان‌طور که گفتیم غده هیپوتالاموس وظیفه‌ی تعادل دمایی بدن را برعهده دارد. مسائلی که عملکرد آن را بر هم می‌زند را بررسی کنید تا از به وجود آمدن این مشکلات جلوگیری کنید.
راهکار ششم: آگاهی و محافظت از افراد مستعد
افرادی که خطر ریسک گرمازدگی آن‌ها را تهدید می‌کند بیشتر از هر فرد دیگری نیاز دارند که آگاهی کافی در این زمینه داشته باشند تا بتوانند جان خود را در این شرایط بحرانی نجات دهند. اگر در افرادی که به همراه شما هستند فردی مستعد گرما زدگی بود؛ حتماً به زمان فعالیت خود توجه کنید. بهترین انتخاب زمان برای فعالیت‌های شدید در روزهای گرم سال صبح یا عصر می‌باشد. پس از تحرک شدید در هنگام ظهر خودداری کنید.
شما به عنوان یک همراه به طور مداوم میزان آب بدن فرد را چک کنید. حتماً به او یادآوری کنید آب بخورد تا از مقدمه‌ی گرمازدگی که کم آبی بدن است جلوگیری شود.
درمان گرمازدگی
گرمازدگی یک خطر اورژانسی در کوهنوردی است که گاهی دست کم گرفته می‌شود.
پس وقتی با یک فرد گرما زده مواجه شدید این مراحل را به ترتیب انجام دهید:
_ ابتدا مصدوم را به نقطه‌ی سایه و خنک منتقل کنید.
_ به مصدوم کمک کنید تا دراز بکشد و پاهای او را بالاتر از سطح سر قرار دهید تا خون‌رسانی به مغز سریع‌تر انجام شود.
_ دور مصدوم را زیاد شلوغ نکنید تا اکسیژن به اندازه کافی به او برسد و تنفس راحتی داشته باشد.
_ با پارچه‌های خیس موجود سعی کنید دمای بدن بیمار را پایین بیاورید.
_ مکرراً به مصدوم نوشیدنی بدهید تا آب از دست رفته بدنش جبران شود.
_در کنار فرد بمانید و به طور مداوم چک کنید سرعت تنفس یا ضربان قلب او شروع به کم شدن کند.
_ اگر حال مصدوم رو به وخامت رفت هرچه زودتر CPR را شروع کنید.
توجه داشته باشید اگر تا یک ساعت بیمار بهبود پیدا نکرد یا دمای اولیه بدن او بالای ۴۰ درجه سانتی گراد بود و پایین‌تر نمی‌آمد؛ حتماً او را هر چه سریع‌تر به بیمارستان برسانید. گرمازدگی جدی‌تر از آن است که در امداد رسانی به آن تعلل کنید.
منبع :
تعداد بازدید:202
