گفتن این موضوع ناراحت کننده است که در برخی از کشورها پزشکان با توجه به تشابه علایم افت قند و علایم کوه گرفتگی انجام این نوع فعالیت(کوهنوردی) را به افراد دیابتیک توصیه نمی کنند!

توصیه‌های لازم برای کوهنوردی در ارتفاعات

کوهنوردیدر افراد مبتلا به دیابت، کوهنوردی در ارتفاعات زیاد (3000 تا 5000 متر) و یا خیلی زیاد (بیش از 5000 متر) ممکن است باعث افت قند (هیپوگلیسمی) یا افزایش قند (هیپرگلیسمی) شود. تصور می‌شود این موضوع تاحدودی به علت کاهش مصرف خوراکی و تأخیر جذب کربوهیدرات در وعده‌های غذایی و همچنین سطح بالای فعالیت‌بدنی و افزایش شرایط بی‌هوازی ورزش باشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که در ارتفاع ممکن است نیاز به انسولین تا 50 درصد کاهش یابد، درحالی‌که مطالعات دیگری مشخص کرده‌اند که در ارتفاعات خیلی زیاد نیاز به انسولین افزایش می‌یابد؛ احتمالاً به این علت که ترشح هورمون‌های تنظیمی علیه این شرایط (ارتفاع) افزایش می‌یابد.در ارتفاع زیاد نیاز به انسولین تحت تأثیر عوامل مختلفی است:

– عوامل کاهش دهنده قند خون مانند مانند ورزش و کاهش دریافت مواد غذایی

– عوامل افزایش دهنده قند خون مانند ورزش کوتاه مدت با شدت زیاد، استرس یا بیماری حاد ارتفاع (AMS – Acute Mountain Sickness) که باعث افزایش هورمون‌های تنظیمی ضد این شرایط می‌شوند

کنترل سطح قند خون به ارتفاع و شدت فعالیت بستگی دارد و مستلزم آزمایش و خطا و کسب تجربه است.

* آگاهی از شمارش کربوهیدرات به ویژه در هنگام کوهنوردی و پیاده‌روی در ارتفاع زیاد یک مزیت خواهد بود. توصیه می‌شود که قبل از انجام این ورزش، شمارش کربوهیدرات را یاد بگیرید و یا مجدداً آموخته‌های خود را دوره نمانید.

* تست مکرر قند خون به شناسایی تغییرات غیرمنتظره کمک می‌کند. اگرچه در ارتفاعات نیاز به انسولین با وجود افزایش هورمون‌ها ممکن است افزایش یابد، اما رژیم غذایی و ورزش تأثیر بیشتری بر سطح قند خون دارند.

* بهتر است انسولین غذایی (بولوس) همراه با غذا یا بلافاصله بعد از غذا تزریق شود. چرا که از دست رفتن اشتها در ارتفاع زیاد رایج است. همچنین در ارتفاع خیلی زیاد، (در برخی موارد) سرعت جذب مواد غذایی کاهش می‌یابد و تزریق انسولین پیش از صرف غذا، منجر به افت قند خون (هیپوگلیسمی) و متعاقباً افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) می‌شود.

* اشتهای کوهنوردان در ارتفاعات زیاد کم می‌شود و کالری کمتری دریافت می‌کنند. خوش طعم بودن غذاهای شیرین در ارتفاع تأثیری ندارد و در این شرایط خوراکی‌هایی با محتوای کربوهیدرات زیاد به منظور حفظ انرژی و جلوگیری از افت قند خون باید در دسترس افراد مبتلا به دیابت تحت درمان با انسولین باشد.

* ارتفاع و درجه دمای محیط روی دقت و درستی دستگاه تست قند خون تأثیر می‌گذارد، به همین علت کوهنوردان مبتلا به دیابت باید در مورد نحوه تفسیر نتایج قند خونشان احتیاط کنند. اکثر دستگاه‌های تست قند خون بین 10 تا 40 درجه سانتیگراد کار می‌کنند و خارج از این محدوده دمایی قابل اطمینان نیستند. در برخی موارد، گرم شدن دستگاه تست قند، عملکرد آن را متوقف می‌کند که با گرمای بدن مجدد به کار می‌افتد، اما قابل اطمینان بودن آن مشخص نیست. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد در ارتفاعات دستگاه‌هایی که از واکنش‌های آنزیمی گلوکزاکسیداز بر روی نوارهای تست استفاده می‌کنند، درمقایسه با نوارهای تست مبتنی بر گلوکز دهیدروژناز، به دلیل فشار پایین اکسیژن در خون، عدد قند خون بالاتری نشان دهند.

بنابراین پیش از سفر به کوه بررسی نمایید که کدامیک از دستگاه‌های تست قند خون برای استفاده در ارتفاع زیاد مورد تأیید هستند. همچنین پیشنهاد می‌شود محلول‌های استاندارد برای کالیبره کردن دستگاه همراه داشته باشید تا نوسان و اختلاف احتمالی را بررسی نمایید. لازم به یادآروی است که آسپرین و پاراستامول (استامینوفن) می‌توانند در عدد قند خون قرائت شده تأثیر می‌گذارند.

* پیشنهاد می‌شود دستورالعمل “مدیریت روزهای بیماری” به ویژه حالت تهوع و استفراغ که در AMS، کتواسیدوز دیابتی (DKA) و التهاب روده و معده (که همگی در ارتفاع زیاد ممکن است ایجاد شود) مطالعه نمایید. به طور خلاصه، در این شرایط اندازه‌گیری منظم قند خون (و در صورت لزوم کتون) را انجام دهید و هرگز تزریق انسولین را متوقف نکنید.

* خطر ابتلا به AMS در همه افراد یکسان است و تفاوت آشکاری بین افراد مبتلا به دیابت و غیرمبتلا وجود ندارد. نشانه‌های AMS شبیه به علائم افت قند خون است، پس تست مکرر قند خون بسیار اهمیت دارد. توصیه می‌شود در صورت استفاده از داروهایی پیشگیری کننده AMS که به سازگاری با محیط کمک می‌کنند، از دگزامتازون (یک استروئید است) استفاده نکنید چرا که باعث مقاومت به انسولین و افزایش قند خون می‌شود. با استازولامید احتمال ایجاد افزایش و کاهش قند خون وجود دارد، بنابراین اگر قصد استفاده از آن را دارید، حتماً قبل از برنامه کوهنوردی با تنظیم مناسب مقدار انسولین، مصرف آن و تأثیرش را روی قند خون خود بررسی نمایید. استازولامید در برخی از کوهنوردان مبتلا به دیابت با DKA ارتباط دارد، درنتیجه مصرف آن باید با مشورت پزشک انجام شود.

سایر ملاحظات

■ تجهیزات مربوط به دیابت را همیشه همراه داشته باشید.

■ بسیار مهم است که مطمئن شوید انسولین‌های شما یخ نمی‌زنند (انسولین‌ها باید در دمای بین 2 تا 8 درجه نگهداری شوند). استفاده از گرمای بدن می‌تواند مانع از یخ زدن انسولین (و دستگاه تست قند خون و باتری‌ها) شود، همچنین می‌توان از کیسه‌های زیپ‌دار در جیب‌های داخلی یا حتی کیسه‌های دست‌ساز تهیه شده از موادی شبیه به پشم برای ذخیره کردن انسولین و سایر تجهیزات در خارج از لباس لایه اول کوهنوردی استفاده کرد. در طول شب می‌توانید این تجهیزات را در انتهای کیسه خواب خود قرار دهید.

■ توصیه‌هایی وجود دارد از اینکه می‌توانید انسولین‌ها را داخل کیسه‌های حباب‌دار بپیچید و درون فلاسک‌ در بسته قرار دهید. توجه داشته باشید، اگر سطح قند خون شما به طور غیرمنتظر‌ه‌ای بالا رفت، این احتمال وجود دارد که انسولین شما تحت تأثیر سرما خراب شده است، پس از قلم یا ویال جدید انسولین استفاده نمایید.

■ مدیریت قند خون پایین (هیپوگلیسمی) بسیار مهم است و توصیه می‌شود که ژل گلوکز و یا گلوکاگون همراه داشته باشید و در دسترس باشد. توجه داشته باشید تزریق گلوکاگون بعد از ورزش قابل توجهی مانند کوهنوردی طولانی ممکن است کارایی نداشته باشد، چرا که ذخیره گلیکوژن بدن (قند ذخیره کبد) ممکن است کاهش یافته باشد. همراه شما در کوهنوردی باید در مورد محل نگهداری و نحوه استفاده از گلوکاگون آگاهی داشته باشید.

■ قبل از عزیمت به کوه، غربالگری شبکیه یا فوندوسکوپی توسط پزشک یا بینایی سنجی توصیه می‌شود.خونریزی شبکیه در ارتفاع زیاد یک وضعیت شناخته شده است و خطر بدتر شدن رتینوپاتی دیابتی با کوهنوردی در ارتفاع افزایش می‌یابد.