پس از بارش برف در کوهستان عوامل گوناگون در پدید آمدن بهمن نقش دارند که هرکدام از آنها به تنهایی خطرناک بوده و یا تکمیل کننده عوامل دیگر هستند.عوامل موثردر ریزش بهمن

زاویه و زاویه شیب برای حرکت بهمن

معمولا حرکت بهمن در شیب هایی بالاتر از ۳۰ درجه شروع میشود، هر چند در شیهای کمتر نیز ریزش آن مشاهده شده است. سرعت حرکت بهمن در شیب های بین ۳۵ تا ۴۵ درجه بیشتر و خطرناکتر می باشد. البته در شیب بالاتر ۴۵ درجه به صورت طبیعی فرو می ریزند.

انواع شیب

• برجسته
• فرو رفته
• کنگره ای
• صاف

بارش برف موثر در شروع بهمن

بارش برف در دما و بستر و شرایط مختلف میتواند کوهستان را نا امن سازد. در موارد زیر :

 اگر سرعت باد (حدود ۵۰ کیلومتر بر ساعت) باشد جابجایی برف از یک دامنه به دامنه ی دیگر صورت می گیرد و میتواند خطر ریزش بهمن را افزایش دهد.

 درجه حرارت دانه های برف :

اگر دمای دانه های برف سردتر از ۱۰ -درجه باشد، به این معنی است که قدرت چسبندگی به بستر خود را ندارد و پس از یک بارش سنگینو سرد خطر ریزش بهمن زیاد میشود.

برف بر چه بستری میبارد ؟

بارش بر روی بسترهای یکدست و بدون پستی و بلندی و مکانهایی که کسی روی برف قدیمی حرکت نکرده باشد و یا بسترهایی که سطح یخزده و براق دارند و یا محلهای یخی و یا برف  انه شکری دارند؛ برف جدید امکان چسبیدن به سطح قدیمی را نداشته و امکان ریزش بهمن وجود دارد.

زمان بارش برف

بارش برف در ماههای آبان تا اسفند ماه به علت سرمای زیاد می تواند خطرناک باشد چون در این ماهها زاویه تابش نور خورشید مایل بوده و زمان متراکم شدن دانه های برف طوالنی است.

بارش باران موثر در آغاز بهمن

ریزش باران می تواند اثر دوگانه ای در استحکام لایه ها داشته باشد و هم به افزایش آن کمک کند و هم به کاهش آن برحسب شرایط زیر:

اگر مقدار بارش کم باشد به اندازهای که سطح برف را مرطوب کند، این رطوبت کمک میکند که سطح برف یخ زده و برف استحکام بیشتری پیدا کند. اما اگر میزان بارش باران زیاد باشد قطره های آب به لایه های مختلف نفوذ کرده و جرم حجمی لایه ها را افزایش میدهد. اگر لایه یخزده بین لایه ها وجود داشته باشد از روی آن سطح، و اگر نبود از بستر زمین باعث حرکت لایه ای برف میشود. 

قابل ذکر است درصورتی که طی روز این ریزش انجام نپذیرد، فرا رسیدن شب و کاهش دما موجب یخ زدگی و ایجاد اتصال بین لایه ها شده و استحکام آن را افزایش می دهد. همچنین قابل ذکر است قدرت نفوذ آب در برف گرم بسیار بیشتر از برف سرد است.

تابش نور خورشید

گرمای نور خورشید نیز می تواند در هر دو نقش تحکیم کننده و یا سست کننده الیه های برف عمل کند. بعد از بارش اگر تابش نور خورشید بتواند دمای برف را به صفر درجه برساند، حجم برف را کم و متراکم می ند و این به چسبندگی برف تازه به الیه زیرین کمک می کند. 

اما در روزهای بعد و در شیبها باعث کِش آمدن و الستیکی شدن و گاهی ایجاد شکاف های افقی میشود که این امر باعث به وجود آمدن بهمن می شود. گاهی اوقات تابش نور خورشید در روز باعث آب شدن سطح برف می شود و در شب سطح نمناک یخ میزند و اگر بارش برف تازه داشته باشیم این سطح یخ زده مانع از چسبندگی برف جدید به لایه زیرین خود و  ایجاد بهمن میشود.

تابش نور خورشید در ماههای مختلف به علت زاویه تابش دارای میزان انرژی مختلفی بوده و تعیین کننده خواهد بود که تا چند روز بعد از بارش برف یک منطقه به پایداری میرسد.

 درجه حرارت برف

در خصوص دما با دو پارامتر مختلف روبرو هستیم:

• سطح فوقانی (دمای هوا)
• سطح تحتانی (دمای زمین)

دما در کمیت و کیفیت دانه ها و الیه ها ی برف بسیار موثراست. دما میتواند باعث افزایش و یا کاهش پایداری توده گردد. در زمستان بعد از بارش، هر روز که می گذرد دمای برف از دمای زمان بارش خود سردتر می شود برای همین در ۲۴ ساعت اولیه بارش دمای محیط بسیار مهم است.

اگر بعد از بارش با یک روز آفتابی گرم روبرو شویم و بدنبال آن شبی سرد و پرستاره، حجم برف کم شده و رطوبت برف باعث یخزدگی در طول شب شده و همین امر باعث استحکام برف میگردد.

در این حالت همانگونه که در شکل مشاهده می شود پس از گذشت ۴۸ ساعت از توقف ریزش برف; خطر مواجه شدن با ریزش بهمن ناشی از  ارش جدید تقریبا مرتفع می گردد. هر چند که همیشه باید جوانب احتیاط رعایت شود. حال باید دانست چه تغییر دمایی برای برف استحکام بخش است؟

زمانی که دمای برف از ۱۰ -درجه به صفر درجه برسد و یا  ز ۲۰ -به ۱۰ -؟.

البته ۱۰- درجه به صفر درجه، اگر برف ۱۰- درجه به ۲۰- برسد فقط سطح روی برف یخ میزند و بین الیه برف مثل دانه شکر باقی میماند و برای بارشهای بعدی خطرناک خواهد بود. به  بارتی برف گرم مثل الستیک می ماند که سفت میشود اما برف سرد تُرد و شکننده است.

اگر دمای برف بعد از بارش تغییر زیادی نداشته باشد (حداقل ۱۰ درجه) میتواند خطرناک باشد; گرم شدن برف تا صفر  درجه و بعد از آن، سرد شدن حداقل تا ۱۰- درجه کمک می کند تا الیه پایداری ایجاد شود. هر چه تغییر دما بیشتر باشد احتمال ریزش بهمن کمتر می شود.

احتمال ریزش بهمن در ساعات مختلف روز و ارتباط آن با  ما تابش خورشید در طی روز; می تواند باعث افزایش دما و کاهش اتصاالت بین دانه ها شده و احتمال وقوع بهمن را افزایش دهد. احتمال ریزش بهمن زاویه تابش عمودی 

 تغییر دمای ناگهانی

یکی از عوامل بسیار مهم ریزش بهمن تغییر دمای ناگهانی بوده و وجود ابر عامل بسیار موثری در این راستا می باشد.

به این صورت که اشعه نور خورشید پس از برخورد به سطح برف سمت باال انعکا پیدا می کند و پس از برخورد به ابر دوباره به برف منعکس شده و تکرار این عمل باعث گرم شدن بیش از حد سطح برف میشود.

همچنین در شب، زمانیکه برف میخواهد انرژی گرمایی خود را از دست بدهد ابر مانند یک روکش مانع این کار میشود. همه این موارد باعث نا امنی کوه میشود.

لایه های برف موثر در ایجاد بهمن

همیشه لایه رویی برف، حرکت بهمن را ایجاد نمی کند، گاهی لایه های زیرین باعث حرکت لایه های رویی برف میشود.

• حجم زیاد برف بهتر )ایمن تر( از حجم کم برف است. فشار ناشی از بدن ما به سطح برف و انتقال آن به لایه های زیرین توسط لایه رویی انجام می شود و هرچه عمق لایه رویی بیشتر باشد این فشار در لایه محو میشود. به عبارتی حجم زیاد برف در زمستان خیلی زودتر به پایداری میرسد. اما حجم  م برف معمولا میتواند یک لایه سست برای برف های بعدی محسوب شود.
  
  
• لایه های ضخیم و شبیه به هم بهتر از لایه های کم عمق و با کیفیت های مختلف است. در لایه های با کیفیت مختلف اگر در لایه زیرین برف شکری داشته باشیم;بر اثر فشار در سطح برف امکان شکستن لایه سطحی و ریزش بهمن وجود دارد.
  
  
• لایه یخزده امروز یک بستر مناسب ریزش بهمن برای لایه فردا است. اگر بر روی سطح صاف و یخزده بارش برف جدید داشته باشیم به علت عدم چسبندگی برف جدید با الیه قدیمی، امکان ریزش بهمن زیاد  است. 
  
  
• اتصال وفشردگی دانه ها و بلورها۸۵  تا ۹۵ درصد یک الیه برف تازه از فضای خالی تشکیل شده است. نیروی ثقل وافزایش درجه حرارت محیط ، فرآیند نشست را تسریع می کند پس از قطع بارش به منظور  شست برف و ایجاد استحکام نسبی الیه جدید دست کم ۴۸ ساعت صبر کنید.عوامل موثردر ریزش بهمن

وزن مخصوص بلورها

وزن مخصوص برف عبارت است از وزن، درصد حجم اشغال شده توسط یخ حجم اشغال شده توسط یخ در برف پودر ۲ر ۴ درصد  حجم اشغال شده توسط یخ در برف معمولی ۷ ر ۱۲ درصد حجم اشغال شده  وسط یخ در برف مرطوب ۲۰ درصد یا بیشتر عوامل موثردر ریزش بهمن

جهت جغرافیایی چه اثری در ایجاد بهمن دارد ؟

وقوع بارش در کوه در شرایط یکسان، هیچ وقت موجب نمی شود تمام جهات کوه یکسان و در یک زمان ایمن شوند; در اینجا نقش دما و خورشید بسیارمشهود است. اگر یک روز زمان برای ایمن شدن برای جبهه  نوبی کوه الزم باشد; برای جبهه شمالی هفت روز طول می کشد تا این ایمنی ایجاد شود. 

باد دلیلی بر ایجاد بهمن

یکی دیگر از عوامل موثر در ریزش بهمن، باد است و حدود ۳/۲ بهمنها بعد از وزش باد اتفاق می افتد. به گونهای که هرگاه سرعت باد بیشتراز ۲۰ کیلومتر بر ساعت باشد به راحتی دانه های برف را از یک دامنه به سمت دیگر یال جابجا میکند; و باعث بوجود آمدن نقاب برفی و تجمع برف بادآورده میشود.

هرگاه حجم این برف بیش از توان نگهداری شیب باشد حرکت بهمن ایجاد می شود. در خطالرأ ها با پهنای کم، باد نقاب برفی را به وجود میآورد. در یالهای محدّب باد انباشتگی برف در دامنه ها را ایجاد میکند. در دهلیزها باد باعث پر شدن حجم زیادی از برف میشود.

و گاهی جهت باد از پایین به صخره خورده و سِراک یخی  ا به وجود میآورد. و گاهی به مانع برخورد کرده، که در پشت آن باعث انباشته شدن برف میشود.

نکته مهم در خصوص نقابها اینست که باید قبل از آنکه وارده محدوده آن شویم ; از فاصله دورتر مسیر حرکت را  نتخاب کنیم و وقتی در محدوده آن هستیم نمی توان برآورد مناسبی از بزرگی و محدوده خطر آن بدست آورد. مسیرخوب مسیر بد عوامل موثردر ریزش بهمن

عوامل انسانی و حیوانی چگونه بر شروع بهمن موثر است ؟

تمام احتیاط ها، پیشگیری ها و آموزش ها برای حفظ جان انسان ها انجام میشود. اما گاهی خود ما باعث ایجاد حادثه برای خودمان میشویم. مانند:

الف) صحبت کردن: در هنگام صعود و یا فرود وقتی چند نفر با صدای بلند با هم شروع به حرف زدن میکنند; توجهها به صحبتها جلب شده و امکان توجه به صدای برف را کم می کند.

ب) ایجاد بار اضافه: در برخی از مناطق وقتی تعداد زیادی از کوه نوردان با فاصله کم از هم حرکت می کنند; فشار زیادی به لایه های زیرین میآورند و امکان ریزش بهمن را قوت میبخشند.

ج) گروههای دیگر: گاهی اوقات عبور یک تیم کوه نوردی و یا اسکیباز و یا حیوانات وحشی مانند ;کَل و یا بُز باعث شکستن پروفیلهای برف شده و بهمن را بوجود میآورد؛ از این رو هنگام صعود و یا فرود همیشه باید مراقب اطراف خود باشیم چون امکان دارد دیگران برای ما خطرساز شوند.

ارتعاش و عامل صدا

عامل صدا اگر آنقدر شدید باشد که دیوار صوتی را بشکند ;مانند هواپیمای جنگی و یا بعد از بوجود آمدن صدا باعث جابجایی هوا شود. ( ارتعاش ) مانند بمب، میتواند عامل ریزش بهمن شود.

در پیستهای اسکی با سطح استاندارد بالا در دنیا، بعد از بارش وپیش از استفاده مجدد از آن، متخصصان بهمن شناسی با آزمایش روی دانه های برف و حجم  برف; در بعضی مناطق که امکان ریزش بهمن بر روی پیست وجود دارد بوسیله انفجار دینامیت در نقاط معین آن منطقه را ایمن میسازند و سپس مجوز استفاده از پیست را صادر می کنند. صدای مهیب انفجار تا  سافت های دور شنیده میشود اما محدوده های خاصی با توجه به عوامل موثر ریزش میکند.عوامل موثردر ریزش بهمن

نکات مهم هنگام ورود به منطقه برای آمادگی در برابر بهمن

بعد از شناختی که از انواع، ویژگیها، عوامل ایجاد و ریزش بهمن پیدا نمودیم نکات مهم و قابل توجه هنگام ورود به منطقه و روشهای ارزیابی شرایط به شرح ذیل می باشد:

نشانه ها و نکات قابل توجه در زمان ورود به منطقه

• آیا از آخرین اخبار هواشناسی اطالع دارید؟
• آیا تمام علفها و سنگها زیر برف است؟
• آیا بهمنی در منطقه ریخته است؟
• آیا شدت بارش و باد زیاد است؟
• آیا باد نقابها را شکسته است؟
• صدای برف زیر پا چگونه است؟
• عمق برف حین برفکوبی چقدراست؟
• شیب مسیر چگونه است؟
• آیا برف ترک خورده؟
• دمای هوا وتغییرات شدید و سریع آن چگونه است؟
• شرایط جوی چگونه است ( مه – بوران ) آیا دید دارید؟
• آیا تجهیزات وپوشاک مناسب برای بقا در طوفان و وسایل شب مانی همراه دارید؟
• آیا با منطقه آشنا هستید؟ یالها – روستاها و جاده های اطراف کوه و وسایل مسیر یابی همراه دارید؟